W dniu dzisiejszym, tj. 18 lipca 2018 r. na całym świecie obchodzi się Dzień Praw Więźniów. Jak przedstawia się sytuacja osób osadzonych w zakładach karnych w Polsce? Na co skarżą się polscy więźniowie?
Równo sto lat temu urodził się Nelson Mandela, więzień polityczny który walcząc o prawa człowieka, spędził w więzieniu 27 lat. To Mandela powiedział: „Nikt nie pozna prawdziwie narodu, póki nie zobaczy jego więzień”. W Dniu Praw Więźniów przedstawiciele RPO odwiedzą areszt śledczy w Białymstoku. Z osadzonymi spotka się zastępczyni RPO dr Hanna Machińska. Pracownicy Biura RPO będą też przyjmować skargi więźniów. Również w środę rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar składa przed sejmową komisją sprawiedliwości sprawozdanie ze stanu praw i wolności człowieka w Polsce. Raport dotyczy także praw osób pozbawionych wolności, bo RPO ustawowo jest zobowiązany do dbania o poszanowanie ich praw (fragment Informacji RPO w tej materii). Akurat teraz w Polsce przebywają też eksperci ONZ zajmujący się prewencją tortur, okrutnego i poniżającego traktowania (SPT). Na dniach oczekiwana jest zaś publikacja raportu o Polsce innej ważnej instytucji międzynarodowej – Komitetu ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu i Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu przy Radzie Europy (CPT).
Jak wygląda sytuacja w naszym kraju?
W Polsce działa Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur (KMPT) – eksperci (prawnicy, pedagodzy, socjolodzy, lekarze, kryminolodzy, psycholodzy) badający sytuacje w miejscach, gdzie ludzie przebywają bez swojej woli. Pracują w ramach Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. KMPT działa na mocy postanowień Protokołu fakultatywnego do Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur (OPCAT). Każde państwo-strona Konwencji ma obowiązek utworzyć Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur. 18 stycznia 2018 r. minęło 10 lat od chwili, gdy to zadanie powierzono w Polsce Rzecznikowi Praw Obywatelskich. W tym czasie pracownicy KMPT przeprowadzili 1 000 wizytacji.
Do końca lipca Ministerstwo Sprawiedliwości ma opublikować dotyczący Polski raport Komitetu ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu i Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu przy Radzie Europy (CPT). Ci eksperci odwiedzają Polskę co kilka lat – byli tu sześć razy, ostatnio – w maju 2017 r. W tej chwili – od 9 lipca 2018 r. – w Polsce przebywają też eksperci z Podkomitetu ds. Prewencji Tortur ONZ. To pierwsza wizyta tego gremium w naszym kraju.
Na co skarżą się więźniowie w Polsce?
– Na warunki bytowe (zagęszczenia, warunków sanitarnych, respektowania prawa do prywatności).
– Na sposób leczenia osadzonych (m.in. problemy z osobami chorującymi psychicznie, ale także z chorymi na żółtaczkę typu C); trzeba pamiętać, że ledwie rok temu przebywająca w areszcie śledczym w Warszawie Agnieszka Pysz zmarła, bo nie dostała pomocy lekarskiej, o którą prosiła
– Na traktowanie osób z niepełnosprawnością (niedostosowanie cel do ich potrzeb powoduje, że osoby te karane są okrutniej niż stanowi wyrok wydany w imieniu Rzeczypospolitej). Coraz większe problemy mamy też z więźniami w starszym wieku – skoro społeczeństwo się starzeje, to i ich przybywa
– Na warunki transportowania więźniów (samochody transportowe Służby Więziennej przejeżdżają rocznie 6,7 mln kilometrów, co czyni Służbę prawdopodobnie trzecim przewoźnikiem w kraju!)
– Na sposób wykonywania kary wobec więźniów uznanych za niebezpiecznych (tu Polska regularnie przegrywa sprawy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Według ETPC Polska łamie zakaz tortur i nieludzkiego traktowania zapisany w EKPC).
Przykłady skarg indywidualnych uznanych przez RPO za zasadne:
– Pan Piotr N. chciał uczestniczyć w posiedzeniu sądu odwoławczego w sprawie przerwy w karze. Sąd uznał, że osobista obecność skazanego nie jest konieczna w sytuacji gdy jest reprezentowany przez obrońcę.
– Pan Łukasz C. nie dostał zgody Dyrektora Aresztu Śledczego na posiadanie w celi mieszkalnej dokumentów zapisanych na pendrive’ie, związanych z postępowaniem przed ETPC, którego jest stroną.
– Pan Tomasz W. nie dostał zgody Dyrektora Zakładu Karnego na opuszczenie zakładu karnego w trybie art. 141a §1 k.k.w., w związku z uroczystością chrztu syna.
– Pan Zbigniew G., żalił się na niewłaściwą opiekę medyczną w sprawie swojej cukrzycy.
– Pan Dawid N. poskarżył się wskazując, że w PdOZ KWP w Krakowie na kwicie depozytowym funkcjonariusz policji naniósł odręczną adnotację „HCV!!!” (chodzi o wirusa wywołującego wirusowe zapalenie wątroby typu C)
– Pan Daniel G., skarżył się, że dyrektor Aresztu Śledczego – co do zasady – nie zgadza się na otrzymanie paczki z artykułami higieny osobistej. Jedyna możliwość to zakupy w kantynie aresztu.
oprac./A/
