Minęła setna rocznica urodzin Docenta doktora Franciszka Czecha – wykładowcy Studium Nauczycielskiego w Raciborzu oraz pracownika naukowo–dydaktycznego byłej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu.Doc. dr Franciszek Czech urodził się dnia 1 sierpnia 1913 roku w Dobrakowie (gmina Kidów, w b. powiecie olkuskim) w rodzinie chłopskiej. Jego droga życiowa była niezwykle trudna. Po ukończeniu szkoły powszechnej oraz Seminarium Nauczycielskiego w Jędrzejowie w roku 1932, pracował jako nauczyciel w Szkole Podstawowej w Brześciu oraz w Wysokiem Litewskiem, ucząc geografii, przyrody, organizując drużyny zuchowe. Wybuch II wojny światowej udaremnił Mu realizację ambitnych planów życiowych. Mobilizacja w marcu 1939 r. uniemożliwiła bowiem złożenie egzaminu końcowego na Wyższym Korespondencyjnym Kursie Nauczycielskim w Warszawie. Uczestnicząc w kampanii wrześniowej jako dowódca plutonu, został ranny i dostał się do niewoli niemieckiej. Od 1 XI 1939 do 2 V 1945 r. przebywał w oficerskich obozach jenieckich. Z narażeniem życia organizował w nich pracę oświatowo–kulturalną oraz samokształceniową. Tam też ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski i Studium Pedagogiczno–Społeczne. Po zakończeniu wojny i po powrocie do kraju doc. dr F. Czech podjął pracę w Państwowym Liceum Pedagogicznym w Głogówku, stając się wkrótce wyróżniającym się nauczycielem. W roku 1952 ukończył wyższe studia magisterskie w Uniwersytecie Jagiellońskim. Promotorem pracy magisterskiej nt. Dokształcanie nauczycieli niewykwalifikowanych w PRL w latach 1945-1952 był prof. dr hab. Zygmunt Mysłakowski.
W roku 1956 został przeniesiony do Studium Nauczycielskiego w Raciborzu, gdzie przez 16 lat pracował na stanowisku wykładowcy w zakresie przedmiotów pedagogicznych oraz kierownika praktyki pedagogicznej. Po likwidacji Studium Nauczycielskiego – do roku 1975 był pedagogiem w nowo powstałym Centrum Doskonalenia Nauczycieli. W roku 1962 doktoryzował się w Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie dysertacji nt. Pozaszkolne doświadczenia uczniów w procesie nauczania, której przygotowaniem kierował prof. dr hab. Jan Zborowski. Jako znawca pedagogiki wczesnoszkolnej w r. 1963 otrzymał propozycję zatrudnienia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu. Od roku 1972, pracując w tej uczelni już na pierwszym etacie, aktywnie uczestniczył w jej życiu dydaktycznym, naukowym, społecznym i związkowym. Pełnił wiele odpowiedzialnych funkcji, m. in. kierował Zakładem Wychowania Przedszkolnego i Nauczania Początkowego, przewodniczył różnym komisjom rektorskim, był założycielem oraz wieloletnim opiekunem Koła Naukowego Pedagogów, organizatorem studenckich obozów naukowych.
W roku 1977 Senat opolskiej WSP, doceniając bogaty dorobek naukowy, powołał Go na stanowisko docenta. Dzięki wybitnej działalności naukowo-dydaktycznej stał się osobą znaną i cenioną w kręgach oświatowych w kraju. Uczestniczył w pracach Komisji Programowej Przedmiotów Pedagogicznych w Instytucie Badań Pedagogicznych w Warszawie oraz w Departamencie Programów i Podręczników ówczesnego Ministerstwa Oświaty. Nieprzerwanie od 1967 roku współpracował z Rejonowym Ośrodkiem Metodycznym w Raciborzu i Wojewódzkim Ośrodkiem Metodycznym w Opolu, włączając się głównie w organizację systemu doskonalenia nauczycieli.
Był też aktywnym działaczem Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Jednocześnie kontynuował intensywną pracę pisarską. Jego publikacje zamieszczały na swych łamach czołowe czasopisma pedagogiczne i metodyczne w kraju („Ruch Pedagogiczny”, „Wychowanie”, „Życie Szkoły”, „Klasy Łączone”) oraz regionalne („Kwartalnik Opolski”, „Kwartalnik Nauczyciela Opolskiego”). Wiele prac ukazało się ponadto w Zeszytach Naukowych WSP w Opolu oraz w pracach zbiorowych wydanych przez Wydawnictwa Oświatowe „Wspólna Sprawa” i kielecki Kwartalnik ZNP.
Dorobek piśmienniczy doc. dra Franciszka Czecha, niezwykle wartościowy zarówno pod względem poznawczym, jak i metodycznym, obejmuje ponad sto publikacji: rozpraw naukowych, artykułów, esejów, recenzji oraz komunikatów z badań, opublikowanych w czołowych czasopismach pedagogicznych w kraju i w województwie opolskim. Dowodzi Jego nowatorstwa oraz mistrzostwa pedagogicznego. Większość prac dotyczy teoretycznych oraz praktycznych aspektów pedagogiki wczesnoszkolnej. Za wybitne zasługi w tak wielu dziedzinach działalności otrzymał szereg odznaczeń, m. in. Krzyż Oficerski oraz Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Złoty Krzyż Zasługi, Medal Zwycięstwa i Wolności, Złotą Odznakę ZNP. Mimo pogarszającego się stanu zdrowia czynnie pracował do ostatnich dni swojego życia. Nagła śmierć dnia 3 czerwca 1987 roku przerwała pracowite i twórcze życie tego znakomitego pedagoga.
W pamięci nielicznych już żyjących współpracowników oraz ogromnej rzeszy uczniów – studentów doc. dr F. Czech pozostanie na zawsze jako Człowiek wielkiego serca, niezwykłej pracowitości, znakomity nauczyciel – erudyta o nieprzeciętnym poziomie kompetencji pedagogicznych i wyjątkowych zaletach etycznych. Cechowała Go bowiem wysoka kultura osobista, odwaga oraz prawość. Zawsze skromny, uśmiechnięty, taktowny, życzliwy innym, bezpośredni, o ujmującym sposobie bycia, z ogromnym poczuciem humoru, wytwarzał wokół atmosferę serdeczności i optymizmu. Doc. dr Franciszek Czech przez prawie 20 lat (1956–1975) – w murach naszej uczelni (w byłym Studium Nauczycielskim i Centrum Doskonalenia Nauczycieli) – w sposób wyjątkowy – kontynuował działalność zawodową, naukową i społeczną. Jednocześnie rozwijał intensywną pracę naukową, której ukoronowaniem w roku 1962 był doktorat. Profesor dr hab. Jan Zborowski, promotor pracy doktorskiej Franciszka Czecha, współpracujący z Nim przez wiele lat w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, bardzo wysoko ocenił Jego profesjonalizm, nazywając Go perłą śląskiej dydaktyki.
W dniu 12 marca 2007 roku, na podstawie uchwały Senatu PWSZ – w obecności Córki i Syna doc. dra F. Czecha, władz raciborskiej PWSZ, a także byłych współpracowników oraz uczniów – Jego imieniem nazwana została nowocześnie wyposażona pracownia edukacji elementarnej (sala 227). Akt ten był skromnym hołdem, jaki złożyliśmy naszemu Mistrzowi, wybitnemu Nauczycielowi nauczycieli w 20 rocznicę Jego śmierci, a także podziękowaniem za wszystko, co uczynił, szczególnie dla śląskiej i raciborskiej pedagogiki i oświaty. Chcieliśmy ponadto dowieść, że Jego Osoba stała się wzorem dla niejednego młodego nauczyciela, wszak obraną przez siebie profesję traktował jako prawdziwą pasję oraz posłannictwo. Obszerne sprawozdanie z wyżej wymienionej uroczystości znajduje się w 7. i 8. numerze „Eunomii” z 2007 r. Upamiętnia ją także pakiet dokumentów znajdujący się w aktach Instytutu Studiów Edukacyjnych.
Artykuł zaczerpnięto z Eunomii nr 9 (67) / grudzień 2013
Środowisko, jakość życia, ekologia
