Opracowała:
mgr Ewa Kubacka
nauczyciel mianowany
SSP 15 Racibórz
1. Wpływ happeningu, czyli sztuki w akcji na wychowanie
przez sztukę.
Celem wychowania powinno być ukształtowanie psychiki i postawy całego człowieka.
Wychowanie przez sztukę – pisze I. Wojnar – "ma stać się pomocą ludziom
w organizowaniu życia wartościowego i interesującego; ma obejmować nie tylko treści
świadomości i postawy człowieka, lecz także jego działania i wyobraźnię" 1).
Działania i akcje happeningowe są doskonałą formą kształtowania twórczych,
otwartych postaw dzieci na otaczającą rzeczywistość. Takie zespolenie sztuki z życiem
ma pobudzić wyobraźnię, ukształtować i wyzwolić aktywność własną i inwencję twórczą.
Zmiana sposobu myślenia, zmiana postawy wobec świata, wciąż otwartej na nowości ma wytworzyć nowy model człowieka, traktującego "życie jak sztukę i sztukę jak życie". Naturalną skłonnością człowieka jest tworzenie, wyrażanie tego co myśli i czuje, realizowane w postawie twórczej, nawet jeżeli to będą akcję plastyczne – happeningowe.
Poprzez postawę twórczą – pisze L. Brogowski 2) – rozumie się "otwartość spostrzegania" informacji płynących ze świata, "oryginalność myślenia", czyli umiejętności "przełamywania własnych poglądów i wiedzy, przezwyciężania schematów myślowych /…/ oraz ciekawość wobec rzeczy nowych, odbiegających
od przyzwyczajeń, a także z tolerancją /…/ tego co inne ".
Te wszystkie cechy tworzą twórczą postawę wobec świata, co kojarzy się
z czymś nowatorskim i nieszablonowym.
W dobie naszych czasów ważne jest ciągłe przełamywanie schematów i nawyków
na rzecz "świeżej i zdrowej myśli".
Opisanie tutaj postawy twórczej wiąże się z podejmowaniem takich akcji jak happening. Jest to zjawisko często niezrozumiałe przez społeczeństwo masowe,
myślące stereotypami, a zupełnie czymś nowym dla młodych ludzi, pełnych poznania
i chęci przeżycia.
Happening w szkole może wywołać zróżnicowane reakcje wśród uczniów i nauczycieli.
Zawsze jednak wzbudza pewne zainteresowanie, bo przekazuje jakieś przesłanie, wywołuje głębokie przeżycia i emocje, powodujące "odblokowanie się" i wyzwolenie z kompleksów wieku młodzieńczego oraz zahamowań nie tylko plastycznych.
Happening zawiera w sobie elementy teatru, muzyki, ruchu i przypadkowy udział w akcji publiczności. Happening narodził się w wyniku poszukiwań twórczych artystów różnych dziedzin, malarstwo, rzeźba, muzyka i taniec na skutek rozszerzania środków swego wyrazu spotkały się w jednym punkcie, którym są formy parateatralne.
Według Oldenburga – twórcy happeningów – "…pojawiły się one w chwili, gdy malarze i rzeźbiarze wkroczyli do teatru, przynosząc ze sobą swój sposób ukazywania tego co widzą"3).
2. Rys historyczny happeningu.
Angielski termin "happening" znaczy – zdarzenie, to co się zdarzy lub zdarzyło.
To określenie weszło w użycie po pierwszym happeningu Allana Kaprowa, który
wystawiono w 1959 roku w Nowym Jorku, a zatytułowanym "18 happeningów
w 6 częściach".
Jednak bezpośrednia historia tego ruchu sięga roku 1952 kiedy muzyk i filozof John Cage urządził eksperymentalny spektakl w Black Monntain College w Północnej Karolinie. Akcja tego zdarzenia przebiegała w alogicznej sytuacji – "publiczność siedziała w czworoboku na środku sali zwrócona twarzą od środka.
Cage przemawiał na drabinie, ktoś inny grał na pianinie, ktoś mówił i śmiał się.
Nad publicznością były porozwieszane białe obrazy Ranschenberga, inny artysta tańczył dookoła widowni. Spektakl zakończono rytuałem nalewania kawy"4).
Potem zapanowała moda na podobne akcje aż do lat sześćdziesiątych.
Powstawały liczne grupy artystyczne, które w swym działaniu przejawiały zainteresowanie happeningiem, również w Polsce, gdzie prekursorem był Tadeusz Kantor – malarz i człowiek teatru – według którego "happening jest zbliżony do granic życia, ale tylko zbliżony".
Happening obalił wszelkie reguły i wartości estetyczne, a sami twórcy głosili zniesienie uprzywilejowanej pozycji artysty. Każdy może być artystą, nie wymaga to żadnego talentu. Happeniści chcieli zmienić świat: uczynić bardziej ludzkim współczesne życie społeczne, zmienić zastane schematy myślowe.
Należało w tym celu upodobnić sztukę do życia, znieść i całkowicie zatrzeć
dzielącą je granicę.
W czasach nam współczesnych sporadycznie słyszy się o organizowaniu akcji, a jeśli są podejmowane to w postaci manifestacji. Skoro jednak "happening jest tak potężnym wynalazkiem – według P. Brooka – który niszczy za jednym zamachem wiele martwych form"5), to w trudnych czasach ,w których żyjemy, gdzie pewne wartości życia straciły swoje znaczenie być może happening powróci na godne miejsce, zwłaszcza, iż dostarczał na pewno wspaniałych przeżyć niejednemu uczestnikowi akcji.
Cechy wspólne happeningów według Stefana Morawskiego 6) :
– happening nie lansuje żadnej idei czy indywidualności artystycznej ,
– prezentuje przedmioty,
– zakłada nieokreśloność, przypadkowość i chaotyczność,
– happening nie chce być sztuką ; chce wejść w potok życia,
– budowa happeningu odpowiada założeniu o zacieraniu się granicy między sztuką a
życiem, o konieczności zanurzania sztuki w rzeczywistość i uobecniania jej z zgiełku
przedmiotów uzupełniających fragment wybranej czaso – przestrzeni.
3. Wychowawcze znaczenie happeningu w pracy z dziećmi i młodzieżą.
"Wszystko jest sztuką, a sztuka jest życiem" – Ben Vautier
Akcja plastyczna rozumiana również jako happening jest jedną z form wychowania przez sztukę. Wprowadza uczestnika i widza w tajemniczy świat niepowtarzalnej przygody, nieprzewidzianych sytuacji i zdarzeń ,
w pewną inność tworzenia.
Happening w szkole zawsze wzbudza pewne zainteresowanie, bo przekazuje "przesłanie" i daje do myślenia, jeśli pozostawiono niedopowiedziane "dzieło", wzbudzające w widzu najróżniejsze odczucia i pozostawiające pewne wartości
na długo psychice dziecka.
Amerykański psycholog Abraham Maslow twierdzi, że "społeczeństwo skazane na zagładę to takie, które nie potrafi wykształcić sobie ludzi nastawionych na ciągłe zmiany i nowości, gotowych nie schematycznie reagować na nowe sytuacje".
Podsumowując, społeczeństwo przyszłości to społeczeństwo ludzi twórczych.
We współczesnym wychowaniu istotną sprawą jest wykreowanie innego modelu człowieka, pełnego zrozumienia dla różnych problemów, zaangażowanego w działania społeczne, nieobojętnego na sprawy życia i ludzi.
W takiej zmianie myślenia i działania ma pomóc "nowa sztuka", która kiedy trzeba
prowokuje lub protestuje zakłamaniu i przemocy, kiedy indziej każe myśleć,
nie pozwalając odbiorcom być obojętnym wobec niej.
Happening jest wydarzeniem jednorazowym. Zawsze zmienia się sytuacja, miejsce, nastrój, widzowie. Często działaniom towarzyszy obraz, czyli rekwizyty, przedmioty, muzyka i dźwięki, ruch teatralny, taniec, czasem gra świateł i cienia
i inne formy działania.
Wykorzystanie happeningu do pracy z dziećmi i młodzieżą musi być głęboko przemyślane, aby odnieść pożądane efekty, a wtedy każda osobowość , nieskrępowana zewnętrznymi presjami będzie źródłem narodzin nowych form ekspresji artystycznych jak również wpłynie na postawę wychowawczą i moralną młodego człowieka.
Happening dąży do wywoływania intensywnych przeżyć, zwykle dla
człowieka niedostępnych, otwierających nowe, nieznane dotąd doznania i perspektywy.
Jest próbą wtopienia sztuki w życie, a więc dąży do tego, aby SZTUKA STAŁA SIĘ
SPOSOBEM ŻYCIA, bowiem tylko sztuka i prawdziwe wzruszenie estetyczne mogą człowieka wprowadzić w świat wielkich idei, autentycznych wartości dobra i prawdy.
1) I. Wojnar – "Perspektywy wychowawcze sztuki"
2) L.Brogowski – "Sztuka i człowiek"
3) M. Semil – " O happeningu bez uwag"
4) T. Pawłowski – "Happening"
5) A. Ptaszkowska – " O Kantorze i polskim happeningu"
6) S. Morawski – "Happening"
Literatura.
1. L. Brogowski – "Sztuka i człowiek" W-wa 1990 WSiP
2. T. Pawłowski – "Happening" W-wa 1982 WP
3. A. Ptaszkowska – " O Kantorze i polskim happeningu"
4. S. Morawski – "Happening" – Dialog 1971
5. I. Wojnar – "Perspektywy wychowawcze sztuki" W-wa NK 1990
6. M. Semil – " O happeningu bez uwag"- biuletyn Dialog
7. I. Wojnar – " Sztuka jako podręcznik życia" W-wa NK 1984
8. A. Trojanowska – "Dziecko i plastyka" WSiP 1982
9. U. Czartoryska – "Od pop-artu do sztuki konceptualnej " W-wa WAF 1973
Rynek pracy, edukacja, depopulacja
