Jan Darowski w wielu utworach zawarł tęsknotę do rodzinnych stron, a najbardziej znamiennym wierszem jest „Aleja”, w której wspomina dawna aleję lipową prowadzącą z Raciborza do Brzezia.
16 lat temu zmarł Jan Darowski – urodzony w Brzeziu tłumacz, poeta i eseista. Należał do grona pisarzy emigracyjnych i był jednym z wybitnych twórców londyńskiej grupy pisarzy „Kontynentów”. By upamiętnić poetę i przybliżyć jego postać raciborzanom, imię Jana Darowskiego otrzymały rondo i skwer na drodze do Brzezia.
Jan Darowski urodził się 22 grudnia 1926 r. w Brzeziu nad Odrą, obecnej dzielnicy Raciborza. Podczas wojny uczył się drukarstwa w znanej wówczas drukarni Braci Mayerów w Raciborzu. W 1944 r. ukończył Szkołę Graficzną w Katowicach. W wieku 17 lat został wcielony do Wehrmachtu. Podczas walki o Normandię uciekł na stronę aliantów i zgłosił się do Wojska Polskiego. Pod koniec wojny został instruktorem w Szkole Taktycznej w Catterick. Redagował gazetkę garnizonową. Uczęszczał na kursy języka i literatury angielskiej organizowane przez Nelson College w Edynburgu.
Maturę zdobył w Londynie w 1951 r. Marzenia o studiach filozoficznych nie udało mu się zrealizować ze względów finansowych. Pracował jako robotnik niewykwalifikowany, z czasem powrócił do drukarstwa. Szeroką wiedzę zdobywał jako samouk, w tym też czasie pisał „do szuflady”.
Po zniesieniu wojennych restrykcji wiele lat pracował w zawodzie drukarza, nawiązując współpracę z „Merkuriuszem Polskim” i „Życiem Akademickim”. Stał się jednym z założycieli i współredaktorów „Kontynentów – Nowego Merkuriusza”, w którym ogłosił większość swoich wierszy, esejów oraz artykułów polemicznych. Drukował także w „Kulturze paryskiej”, „Miesięczniku Literackim”, „Więzi”, „Wiadomościach i Oficynie Poetów”. Jako pierwszy dokonał przekładu na język polski poezji D.H. Lawrense’a dla wielotomowej antylogii poezji angielskiej. Tłumaczył poezję Zbigniewa Herberta, Mirona Białoszewskiego, Tadeusza Różewicza, Wisławy Szymborskiej, Czesława Miłosza na język angielski do „Transatlantic Revien”, „San Francisco Annual”, „New Writing of East Europe”, „Cz. Miłosz: Selected Poems” (Nowy Jork, 1973) oraz wielu innych.
Jan Darowski wydał też dwa tomy własnej poezji: „Drzewo sprzeczki” (1969) i „Niespodziewane żywoty” (1990). W 1968 r. otrzymał nagrodę Tadeusza Sułkowskiego, w 1969 r. Nagrodę Fundacji im. Kościelskich, najwyższą poza granicami kraju stałą polską nagrodę literacką uchodzącą za miernik pisarskich osiągnięć. W 2008 r. ukazał się pierwszy w Polsce tomik poezji „Powroty” opracowany przez redakcję pisma „Brzeski Parafianin”, a wydany przez wydawnictwo Raciborskie Media. Kolejne trzy tomy jego twórczości ukazały się w Rzeszowie: „Eseje”, „Poezje” i „Unsere”.
Jan Darowski zmarł 4 lipca 2008 r. Jego prochy zostały pochowane, zgodnie z ostatnią wolą poety, w rodzinnej miejscowości na cmentarzu w Brzeziu 26 lipca.
16 grudnia 2016 r., w 90. rocznicę urodzin poety, nadano rondu przy zbiegu ulic Rybnickiej, Markowickiej i S. Drzewieckiego imię Jana Darowskiego. Z inicjatywą takiego upamiętnienia poety wyszło wydawnictwo Raciborskie Media Ireneusz Burek oraz Małgorzata Rother-Burek – wieloletnia przyjaciółka i rzeczniczka twórczości Darowskiego w regionie, który do końca życia uważał Brzezie za swoją małą ojczyznę. W uzasadnieniu wyboru miejsca upamiętnienia inicjatorzy pisali: „Lokalizacja wskazanego we wniosku ronda bardzo wymownie wiąże się z postacią poety. Występuje bowiem na drodze z Brzezia do Raciborza, w bezpośrednim sąsiedztwie dawnej granicy pomiędzy Raciborzem a Brzeziem (zaledwie kilkadziesiąt metrów od tablicy z nazwą dzielnicy Brzezie). Ponadto od ronda wychodzą cztery drogi, które prowadzą w różne strony: na Śląsk, ziemię opolską czy Republikę Czeską, symbolicznie przypominając, iż człowiek może podążać w różne strony świata”.
Z kolei w 15. rocznicę śmierci poety, w 2023 r., w pobliżu ronda utworzono skwer im. Jana Darowskiego. Z inicjatywą wyszło Stowarzyszenie Śląskie Porozumienie Gospodarcze ŚLĄSK.ONLINE. Życie poety było brzemienne w różnorodne doświadczenia, które znalazły odzwierciedlenie w jego twórczości. W wielu utworach zawarł tęsknotę do rodzinnych stron, a najbardziej znamiennym wierszem jest „Aleja”, w której wspomina dawna aleję lipową prowadzącą z Raciborza do Brzezia oraz dalej. Opisywana jest ona w wielu innych historycznych opracowaniach m.in. jako droga prowadząca do miejsc wypoczynku mieszczan takich jak restauracja Widok. Dlatego wśród posadzonych na skwerze drzew znalazły się lipy symbolizujące wspomnienia zawarte w słowach poety. Pojawiły się też ławki, stolik, stojaki na rowery i tablica informacyjna, a także nasadzenia roślin miododajnych i rodzimych.
Czytaj także: Jan Darowski i jego twórczość. „Te teksty są cały czas żywe”
/kp/
Środowisko, jakość życia, ekologia
