Czytelnicy piszą: Nieodległa historia. O Straży Granicznej

O naszym Śląskim Oddziale Straży Granicznej z siedzibą w Raciborzu… początkach, zmianach i stanie obecnym.

Zmiany, które zaszły na mapie politycznej Europy i w Polsce stanęły u podstaw przemian również w systemie ochrony i bezpieczeństwa granicy Rzeczypospolitej. Za wzory nowej jakości formacji służyły doświadczenia Korpusu Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej z lat międzywojennych, ale przede wszystkim także 45-letni dorobek służb granicznych po 1945 roku. Dnia 16 maja 1991 roku, tj. przejęcia ochrony granicy Rzeczypospolitej Polskiej przez Straż Graniczną ówczesny Komendant Główny płk prof. Lisiecki przyjął jako moment o szczególnym znaczeniu i ustanowił jako Dzień Straży Granicznej.

Straż Graniczna powstała na bazie Wojsk Ochrony Pogranicza, różnie oceniana przez historyków formacji i publicystów, zmieniła swój charakter, struktury, umundurowanie. Podstawowe zadania jednak nie zmieniły się, chociaż zakres został rozszerzony i dostosowany do nowej sytuacji społeczno-politycznej. Trzeba również jednoznacznie przypomnieć, że sama historia Straży Granicznej zaczęła się znacznie wcześniej. Chcąc uszanować tradycje nie można zapomnieć, że koncepcja powołania Straży Granicznej do utrzymania bezpieczeństwa granic sięga aż 18 grudnia 1918 roku, kiedy to na mocy dekretu powołana została przy ówczesnym Ministrze Aprowizacji Wojskowa Straż Graniczna pod dowództwem ppłk Adolfa Małyszko, a w 1919 r. następna formacja Strzelców Granicznych. Kolejne zmiany i zagrożenia na granicach państwa zmuszały do tworzenia coraz to innych, skuteczniejszych struktur. W 1924 r. zrodziła się idea powołania Korpusu Ochrony Pogranicza, który podporządkowano Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Ostatecznie od 1924 roku do 1927 r. KOP przejął pod ochronę odcinek granicy wschodniej z ZSRR, Litwą, Łotwą, odcinek granicy polsko-rumuńskiej i odcinek suwalski granicy polsko-pruskiej – łącznie 2176 km. Granicę południową i zachodnią przejęła pod ochronę Straż Celna. Już na początku 1927 r. Straż Celna przemianowana została w Korpus Straży Granicznej, a 22 marca 1928 r. rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej przemianowano Korpus na Straż Graniczną. Art. 2 tego rozporządzenia postanowił, że Straż Graniczna stanowi, jednolitą, zorganizowaną na zasadach obowiązujących w wojsku formacji podległą Ministrowi Skarbu i jest w zakresie ochrony celnej organem wykonawczym władz skarbowych, w zakresie zaś ochrony granic państwa organem wykonawczym władz administracji ogólnej.

Tak więc w latach 1924 – 1927 zmiany organizacyjne przyczyniły się do wykształcenia dwóch odrębnych struktur formacji ochraniających granicę Rzeczypospolitej Polskiej: na wschodzie – Korpusu Ochrony Pogranicza, a na pozostałych granicach – Straży Celnej zastąpionej w 1928 roku Strażą Graniczną. Straż Graniczna i Korpus Ochrony Pogranicza były formacjami strzegącymi bezpieczeństwa państwa i jego granic aż do momentu wybuchu II wojny światowej, w której to wzięły aktywny udział stawiając pierwsze czoła najeźdźcom z zachodu i wschodu. Z tego tytułu o żołnierzach KOP i funkcjonariuszach Straży Granicznej tamtych czasów nie wolno zapomnieć, tak jak nie możemy zapomnieć o innych polskich bohaterach czasów wojen, którzy oddali życie dla wolnej Polski niezależnie na czyjej ziemi miało to miejsce. Również i dziś w wielu polemikach pojawiaj się pomysł, aby powrócić do tego systemu- gdzie zewnętrzną granicę ochraniałaby typowo wojskowa formacja.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej ochrona granic Polski w ich nowym wymiarze spoczęła na utworzonych w 1945 roku Wojskach Ochrony Pogranicza. Zmiany jakie nastąpiły w Polsce i w Europie na przełomie lat 80-tych i 90-tych przyniosły konieczność dostosowania systemu ochrony granicy państwowej do nowej rzeczywistości międzynarodowej. Wojskowy system ochrony granicy państwowej oraz odmienna od potrzeb infrastruktura w żaden sposób nie odpowiadały kształtującym się warunkom. Aby sprostać nowej sytuacji koniecznym stało się podjęcie niezbędnych kroków w celu dostosowania działań formacji do nowych zagrożeń. Głównym celem podjętych działań było uszczelnienie granicy przy jednoczesnym usprawnieniu ruchu granicznego.

16 maja 1991 r. z chwilą powstania Straży Granicznej ówczesna Górnośląska Brygada WOP podzielona została kompleksami obiektów koszarowych, sprzętem, a przede wszystkim kadrowo na dwie odrębne jednostki organizacyjne. Jedną z nich był Śląski Oddział Straży Granicznej z siedzibą w Raciborzu. Oddział przejął pod ochronę 244 km odcinek południowej granicy państwowej na terenie dwóch województw: katowickiego i opolskiego. Jego Komendantem został płk Mieczysław Podhorodyński. W maju 1991 roku odbyło się pierwsze ślubowanie nowych funkcjonariuszy Oddziału. W 1993 roku, w listopadzie na Górze Sw. Anny, odbyła się wielka uroczystość, podczas, której Oddziałowi nadano sztandar oraz imię „Powstańców Śląskich”. Lipiec 1997 roku, to czas wielkiej powodzi, która nawiedziła m.in. region raciborski i Opolszczyznę. Funkcjonariusze Śląskiego Oddziału Straży Granicznej udzielali niezbędnej pomocy poszkodowanym przez powódź, mieszkańcom tych rejonów. W 2000 roku dowodzenie Oddziałem przejął płk. Wiesław Świętosławski.

Na przestrzeni minionych lat powołana formacja Straży Granicznej stopniowo zmieniała swoje oblicze. Zmieniał się też Śląski Oddział. W grudniu 1998 r. przejął pod ochronę dalsze 76 km odcinka granicy zlikwidowanego Beskidzkiego Oddziału, w tym 7 strażnic i dwa dodatkowe przejścia graniczne. Dalsze zmiany strukturalne SG w 2002 roku poszerzyły ochraniany odcinek granicy państwowej poprzez przejęcie z Sudeckiego Oddziału Granicznej Placówki Kontrolnej Straży Granicznej w Paczkowie oraz dwóch Strażnic w Gościcach i Jasienicy. W ten sposób jego długość wzrosła ostatecznie do 358 kilometrów. Z tego 150 km przypada na teren Województwa Śląskiego, a 208 – Województwa Opolskiego. 33 procent ochranianego odcinka przebiega rzekami, ciekami wodnymi — wzdłuż rzek granicznych Odry i Olzy. 243 km biegnie lądem, z czego 40 km w trudnym terenie górskim. W 2002 roku granicę państwową Oddział ochraniał siłami 9 granicznych placówek kontrolnych i 18 strażnic. Tak przygotowany przystąpił w ramach całej Straży Granicznej do dostosowania systemu ochrony granicy do wymogów wspólnotowych.

W pierwszym etapie do 1 maja 2004 roku, czyli do dnia akcesji do Unii Europejskiej, w ramach reorganizacji zmniejszała się liczba jednostek granicznych a jednocześnie wydłużała się długość odcinków granicy ochranianych przez pozostałe jednostki. 1 stycznia 2003 roku funkcjonowało 9 granicznych placówek kontrolnych i 7 strażnic. Tak zorganizowany Oddział w maju 2004 roku rozpoczął wykonywanie ustawowych zadań na wewnętrznej granicy Unii Europejskiej. Jednocześnie rozpoczął się drugi etap dostosowawczy. Przypada on na okres od momentu akcesji do pełnego przystąpienia Polski do Układu z Schengen. W tym czasie nastąpiła zmiana gpk i strażnic w Placówki Straży Granicznej. Nastąpiła także dalsza reorganizacja. Już wtedy nasz oddział dysponował wysokiej klasy sprzętem.

Widok na „zielonej granicy” motocykli Honda, samochodu Land Lover czy pojazdów typu TRX i Scandik, a potem schengenbusy nie dziwił nikogo. Pojazdy te wyposażone zostały w nowoczesne środki łączności radiowej oraz urządzenia termowizyjne i noktowizyjne pozwalające skutecznie zabezpieczyć nasz odcinek granicy w każdych warunkach i porach. Należy w tym miejscu wyraźnie podkreślić, iż realizacja planów unowocześnienia Straży Granicznej, która już znalazła uznanie wśród ekspertów Unii Europejskiej, nie byłaby realna tylko ze środków pomocowych funduszu PHAREN  bez  90% środków formacji pochodzących   z budżetu państwa. Głównym celem zarządzania granicą jest zapewnienie pełnej szczelności i bezpieczeństwa zewnętrznej granicy UE oraz zapewnienie swobodnego przepływu osób przez granicę wewnętrzną, zgodnie z wymogami Unii Europejskiej. Funkcjonariusze Śląskiego Oddziału Straży Granicznej obsługiwali 62 przejścia graniczne, w tym 15 drogowych, 16 na szlakach turystycznych, 4 kolejowe, 1 lotnicze oraz 27 małego ruchu granicznego. W okresie minionych 15 lat przez te przejścia przekroczyło granicę blisko 574 miliony osób i ponad 117 milionów środków transportu. Wykonując ustawowe zadania funkcjonariusze Śląskiego OSG przyczynili się do ujawnienia bardzo wielu przestępstw granicznych. Tylko w 2005 roku ujawnili próbę przemytu towarów na wartość ponad 5 milionów 250 tysięcy złotych. W olbrzymiej większości były to towary akcyzowe. Dzięki analizie zebranych materiałów dowodowych ujawniono przypadki funkcjonowania nielegalnych rozlewni alkoholu.
Te znakomite wyniki można było osiągnąć dzięki olbrzymiemu zaangażowaniu wszystkich funkcjonariuszy i pracowników Śląskiego Oddziału Straży Granicznej. Tych, którzy pracują bezpośrednio na granicy i tych, którzy merytorycznie i logistycznie zabezpieczają ich funkcjonowanie.

W 2004 roku w Śląskim Oddziale Straży Granicznej stworzono bazę dla prowadzenia szkoleń podstawowych i w zakresie szkoły podoficerskiej nowo przyjętych funkcjonariuszy Straży Granicznej. Dla potrzeb takiego szkolenia przystosowano pomieszczenia w Cieszynie. Powstała samodzielna sekcja szkolenia oraz kompania szkolna. Wiedzę w zakresie ochrony granicy państwowej, kontroli ruchu granicznego, bezpieczeństwa w komunikacji, technik interwencyjnych zdobywają funkcjonariusze, którzy pełnić będą służbę przede wszystkim na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej.

Po wejściu do Strefy Schengen obszar działania Śląskiego OSG uległ przesunięciu w głąb kraju i objął łącznie 25 powiatów, z których 15 znajdowało się w woj. śląskim (wodzisławski, raciborski, rybnicki, bieruńsko-lędziński, częstochowski, gliwicki, kłobucki, lubliniecki, mikołowski, tarnogórski, zawierciański, cieszyński, pszczyński, bielski), a 10 w woj. opolskim (nyski, prudnicki, brzeski, namysłowski, kluczborski, oleski, opolski, krapkowicki, strzelecki, kędzierzyńsko – kozielski). Terytorialny zasięg działania poszczególnych placówek kształtował się następująco: W dniu 1.1.2010 r. zlikwidowano PSG Pietraszyn i na jej bazie utworzono PSG Racibórz. Po zniesieniu PSG Nysa, jej obowiązki przejęła PSG w Opolu. Dnia 14.05.2010 r. zlikwidowana została PSG w Zebrzydowicach, położonej na granicy państwowej z Czechami, a więc wewnętrznej granicy UE. Po 21.12.2007 r. placówka ta obejmowała swoim zasięgiem terytorialnym 31 powiatów i miast na prawach powiatu, na terenie woj. śląskiego. Umiejscowienie placówki nie było zbyt praktyczne pod względem nowych pełnionych zadań. Natomiast 28.05.2010 r. w miejsce i na bazie zlikwidowanej PSG w Zebrzydowicach powstała PSG w Rudzie Śląskiej, obejmująca działaniem 23 powiaty i miasta na prawach powiatu, z terenu woj. śląskiego. W 2010 roku w terytorialnym zasięgu służbowej działalności Śląskiego Oddziału Straży granicznej funkcjonowało 5 placówek SG, spośród których 3 mają przypisane odcinki granicy, o łącznej długości 358,04 km: Cieszyn, Racibórz, Opole, Ruda Śląska, Katowice – Pyrzowice –w Międzynarodowym Porcie Lotniczym.

Obecnie Śląski Oddział został przemianowany w Śląsko-Małopolski Oddział Straży Granicznej i jest jednym z ośmiu oddziałów funkcjonujących w strukturze organizacyjnej Straży Granicznej z komenda oddziału w Raciborzu oraz placówkami Straży Granicznej. Po reorganizacji na granicach wewnętrznych Unii Europejskiej, w skład Śląsko-Małopolskiego Oddziału Straży Granicznej wchodzi obecnie 7 placówek Straży. Na terenie województwa opolskiego znajdują się placówki Straży Granicznej w: Opolu, na terenie województwa śląskiego znajdują się placówki Straży Granicznej w: Bielsku-Białej, Rudzie Śląskiej, Katowicach – Pyrzowicach, a na terenie województwa małopolskiego znajdują się placówki Straży Granicznej w:Krakowie-Balicach,Tarnowie,Zakopanem.

W roku bieżącym, mając świadomość tak bogatej tradycji granicznej wśród funkcjonariuszy i pracowników Śląsko-Małopolskiego Oddziału Straży Granicznej zrodziła się inicjatywa ufundowania sztandaru dla Oddziału, który 1 lipca 2013 roku zmienił nazwę. Uroczyste wręczenie sztandaru i nadanie imienia dla Śląsko-Małopolskiego Oddziału Straży Granicznej odbędzie się 23 maja 2014 roku na terenie miasta Raciborza, podczas obchodów XXIII rocznicy powstania Straży Granicznej. Stąd warto tym wszystkim pamiętać i wziąć udział w pikniku rodzinnym na Zamku 02 maja ze Śląsko-Małopolskim Oddziałem Straży Granicznej, a okazją do organizacji pikniku jest 10. rocznica wejścia Polski do Unii Europejskiej.

A.B.

Obserwuj nas w Google News

Środowisko, jakość życia, ekologia

Remont zabytkowego spichlerza chłopskiego w Raciborzu zakończony

Polacy oczekują działań na rzecz klimatu od rządu i biznesu

1000 dni wojny w Ukrainie. Cierpią ludzie, środowisko i gospodarka