Teresa Fijałkowska
Metody pracy z dzieckiem zaburzonym emocjonalnie – propozycje zabaw z wykorzystaniem „Gier i zabaw przeciwko agresji” R. Portmanna to prpozycja nauczycielki Przedzkola nr 24 w Raciborzu pani T. Fijałkowskiej.
Ćwiczenia i zabawy interakcyjne
Listy gończe
Imiona dzieci zapisuje się na pojedynczych kartkach. Każde dziecko losuje jedną kartkę
(jeśli wylosuje kartkę z własnym imieniem – musi ją natychmiast zmienić ). Następnie uczestnicy kolejno układają przezwiska do swego imienia np: Halinka- Malinka,
Felek -Kartofelek. Nauczyciel zapisuje na kartkach wymyślone przez dzieci przezwiska , na których następnie każde z nich rysuje swój portret.
Cztery kąty
Kąty pomieszczenia zostają ponumerowane. Prowadzący podaje kilka pytań jedno po drugim
i po cztery ewentualne odpowiedzi., które są przyporządkowane poszczególnym kątom sali. Dzieci decydują się na jedną możliwość, która najbardziej im pasuje i idą do kąta oznaczonego numerem odpowiedzi.
Przykłady pytań:
Jakie zajęcia w przedszkolu lubisz najbardziej?
-ten kto lubi muzykę idzie do kąta numer jeden itd.
Dzięki tej zabawie dzieci w bardzo krótkim czasie mogą się dowiedzieć wiele nowych rzeczy na temat swoich kolegów i koleżanek.
Przepowiednie
Nauczyciel przygotowuje pytania, które kolejno kieruje do dzieci siedzących w kole np.:
Czy lubisz lody? , Czy lubisz psy? Zanim jednak samo udzieli odpowiedzi na pytanie, najpierw jego sąsiad po lewej stronie podaje przypuszczalną odpowiedź za kolegę. Następnie odpowiedź podaje dziecko wyznaczone w pierwszej kolejności. Uczestnicy porównują rzeczywistą i przewidzianą odpowiedź. Jak dobrze uczestnicy znają się nawzajem ? Czy przy określonych pytaniach lub określonych osobach coś nas zaskoczyło ?
Zabawy i gry wspomagające budowanie poczucia własnej wartości
Dziecko w studni
Dzieci siedzą w kole. Jedna osoba stoi w środku . Nagle upada na ziemię i skarży się :
„Wpadłam do studni!”. Pozostali uczestnicy pytają chórem :
„Kto ma cię ratować!” .Osoba w studni odpowiada np.:
-„Ten kto potrafi głośno krzyczeć”.
-„Ten kto najszybciej biega”.
Gdy podawane są określone cechy, dzieci siedzące w kole próbują je zademonstrować jak najbardziej przekonywująco. Osoba w studni decyduje sama, kto najlepiej spełnia wymienione kryterium. Wybrany uczestnik wyciąga dziecko ze studni, to znaczy podaje mu rękę i pomaga mu wstać. Zabawa ta może być wykorzystywana do pokazania uczuć np.:
„Ten, kto jest najweselszy”.
Dane uczucia dziecko przedstawia przy pomocy dramy.
Taki sam
Nie ma dzieci lepszych czy gorszych, wszystkie mimo wszelkich różnic, mają pewne cechy wspólne. Uczestnicy siedzą tak, by dobrze widzieć resztę grupy. Po kolei otrzymują polecenia, np.:
-„Wstań i dotknij wszystkie dzieci, które mają na nogach sandały”.
-„Dotknij każdego, kto ma długie włosy".
Jeżeli będziemy częściej powtarzali to ćwiczenie, wtedy dzieci będą dostrzegały coraz więcej i stanie się zbędne specjalne kierowanie ich uwagi na pewne aspekty. Być może odkryją również, że osoby których nie lubią, pod wieloma względami są takie same , jak one.
Ciemne chmury, błękitne niebo
Gdy któreś dziecko jest rozzłoszczone , to czuje się jak burza, jak ciemne chmury. Gdy jest ono spokojne – to czuje się jak błękitne niebo, promyk słońca, piękny kwiat, łagodne kolory. Każde dziecko otrzymuje kartkę papieru. Jeśli jest w danym dniu pogodne maluje pogodne niebo. Jeśli natomiast jest smutne i ponure, maluje ciemne chmury. Dzieci malują dziesięcioma palcami na dużych formatach papieru. Prace wieszamy w widocznym miejscu w przedszkolu.
Uliczka przyjaźni
Uczestnicy tworzą jeden rząd. Od jednego końca tak powstałej uliczki przechodzą wzdłuż niej po kolei wszystkie dzieci, zatrzymując się przed każdym z uczestników. Wypowiadają słowa
„Lubię Cię za to,że…”. Jeżeli komuś brakuje słów, może po prostu wziąć stojącego przed nim kolegę za rękę. Ćwiczenie to można wykorzystać jako szczególny prezent dla tych, którzy w danym dniu mają urodziny lub z okazji powitania uczestników po dłuższej nieobecności lub pożegnania.
Nawiązywanie pozytywnych interakcji
Budowle z naszych ciał
Dzieci dobierają się w zespoły liczące od 4-5 uczestników. Na sygnał prowadzącego wykonują określone zadania, tworząc ze swoich ciał różne ” budowle”, np.:
-„Zbudujcie roboty”.
-„Zbudujcie dom , który będzie mógł was chronić”.
-„Zbudujcie mur, który osłoni was przed ciekawskimi”.
W zabawie należy wprowadzać zamiany w składzie zespołów. Zabawa pozwala stwierdzić, czy dziecko będąc w grupie czuje się dobrze? Czy dzieci wspólnie mogą się bronić?
Chroniący nas szałas
Dzieci tworzą podgrupy liczące po trzech do pięciu uczestników. Jedno z nich zostaje mianowane mistrzem budowy, który z pozostałych osób tworzy „szałas”.
Następnie sam wchodzi do niego – powinien się tam czuć naprawdę dobrze. Potem następuje zamiana ról, tak aby każde dziecko miało możliwość zbudowania chroniącego je szałasu.
Jaki musi być „szałas”, byśmy się czuli w nim bezpiecznie?
Jak się czują dzieci, które nas chronią?
Głaskanie jeża
Nie wszyscy kierują swoją złość i agresję na zewnątrz. Są dzieci, które zamykają się w sobie,
„najeżają się”, utrudniając sobie samym i innym ponowne nawiązanie kontaktów. Uczestnicy dobierają się parami,. Jedno dziecko z pary będzie jeżem. Musi się ono „najeżyć”, to znaczy zwinąć w ciasny kłębek, tak jak robią jeże, zamknąć oczy, głowę wcisnąć pomiędzy nogi. Drugie dziecko z pary usiłuje wydobyć z tej izolacji poprzez głaskanie, rozmowę. Nie wolno przełamywać owego „najeżenia się” siłą. Po pewnym czasie następuje zmiana ról.
Na koniec grupa rozmawia, jak najłatwiej rozładować napięcie.
Grupowy obrazek
Nauczyciel przygotowuje kilka dużych arkuszy papieru, (format A-3). Prowadzący podaje określony temat i wszyscy zaczynają malować do niego dowolny obrazek. Po krótkim czasie na sygnał każde dziecko przekazuje swoją kartkę sąsiadowi. Ten dodaje do obrazka kolejne detale aż do chwili, gdy na ponowny sygnał będzie musiał podać kartkę dalej. Wszystkie dzieci bardzo się starają, aby końcowy efekt był wspaniały. Czy było to trudne? Czy wszystkie dzieci malowały na temat?
Obdarowanie prezentami
Nauczyciel lub same dzieci piszą na karteczkach swoje imiona. Karteczki te są następnie dokładnie mieszane. Każdy uczestnik losuje jedną z nich. Kiedy dziecko wylosuje karteczkę, odczytuje imię lub korzysta z pomocy nauczyciela i postanawia przygotować upominek.
Na stolikach znajdują się różne materiały : kolorowy papier, karton, bibuła, tkanina. Dzieci przystępują do pracy. Po wykonaniu prezentów wręczają je ” wybrańcom”. Prezenty pozwolą odczuć, jak czuje się osoba obdarowana i wręczająca prezent.
Rozpoznawanie i nazywanie własnych oraz cudzych uczuć
Mowa ciała
Każde dziecko otrzymuje karteczkę, ma której jest napisane słowo oznaczające jakiś stan emocjonalny- wściekły, wesoły, delikatny, smutny, itp. – który musi pokazać metodą dramy. Po każdej demonstracji dzieci próbują odgadnąć, jakie uczucie miało zostać wyrażone. Na koniec we wspólnej rozmowie dyskutujemy na temat tego, po czym można zidentyfikować różne stany emocjonalne. Jakie uczucia są łatwiejsze do pokazania i do rozpoznania? Jakie uczucia wyrażane są w podobny sposób, tak że trzeba bardzo uważać , by ich nie pomylić?
Wrzeszczący telefon
Dzieci siedzą w kole. Jedno z dzieci wykrzykuje słowo np. lawina. Wszyscy robią to samo, również bez ociągania, tak aby każde z dzieci mogło wykrzyczeć to słowo. Teraz, może się rozpocząć kolejna runda wrzasków. Ćwiczenie powtarzamy tak długo , aż grupa się wykrzyczy. Pomaga ono w przezwyciężaniu pierwszej wściekłości powstałej w wyniku trudnej sytuacji w grupie.
Rozpoznanie przyczyn agresji
Atak na zamek
Zamiast muru dzieci mogą utworzyć „zamek”, czyli zamknięte koło. Jedno dziecko próbuje albo wydostać się z tego koła, albo też wedrzeć się do środka. Do przeprowadzenia zabawy możemy podzielić grupę na dwie drużyny, np. chłopców i dziewczynek. Najpierw chłopcy otrzymują zadanie zbudowania ze swoich ciał zamku a dziewczynki próbują się do niego dostać . Następnie dzieci zamieniają się rolami. Zabawa pozwala stwierdzić , że wspólnymi siłami można dokonać więcej niż działaniem pojedynczym.
Dziura w murze
Dzielimy wszystkich uczestników na małe grupy, liczące po około pięć osób. Troje lub czworo z nich tworzy „mur”, piąte dziecko próbuje przedostać się przez przeszkodę tj. wybić dziurę w murze. Gdy mu się to uda lub po upływie ustalonego wcześniej czasu, następuje zmiana ról., tak, aby każde dziecko, które ma na to ochotę, miało choć raz możliwość zaatakowania muru. Obserwujemy, czy są takie dzieci, które nawet nie próbują przedostać się na drugą stronę muru oraz jak czujemy się jako „mur” a jak, gdy z wysiłkiem wybijamy
w nim dziurę.
Pokojowe rozwiązywanie konfliktów
O dziecku, które pokonało złość
Prowadzący zaczyna opowiadać bajkę o „dziecku, które pokonało złość”. Może być ona wymyśloną historyjką lub odwoływać się do autentycznych wydarzeń w grupie , które zostały wplecione w fantazyjny świat baśni. Po pierwszych trzech lub czterech zdaniach dzieci po kolei kontynuują opowiadanie. Ich zadanie polega na tym, by wspólnie dojść do takiego zakończenia, w którym złość zostanie pokonana. W trakcie końcowej rozmowy należy wyjaśnić, że warto być dobrym a złość jest cechą negatywną.
Pobawmy się w złość
Dzieci za pomocą nauczyciela przygotowują scenkę np. jedno z dzieci ma ładne mazaki, drugie korzysta z nich cały czas, nie pytając o zgodę, a do tego psując niektóre z nich.
Dzieci oceniają postępowanie obu osób. W miarę możliwości dzieci powinny znaleźć rozwiązanie tego konfliktu. Propozycje nowych rozwiązań można przedstawić za pomocą scenki.
Rozbitkowie
Po katastrofie statku grupa ma szansę dopłynąć do pobliskiej wyspy na szalupie ratunkowej .
Poza ubraniem, każde dziecko może zabrać w sumie dziesięć przedmiotów, w przeciwnym razie łódka zostanie zatopiona. Dzieci podają propozycje do listy przedmiotów.
Czy doszło do jakichś konfliktów podczas wyboru przedmiotów?
Czy wszyscy uczestnicy zaakceptowali listę ?
Czy doszło do konfliktu?
Opanowywanie i przezwyciężanie zachowań agresywnych
Start rakiety
W przezwyciężaniu napięć może pomóc zabawa „start rakiety”. Dzieci bębnią palcami po stole, najpierw powoli, a potem coraz szybciej i głośniej. Uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaskają , również z natężającą siłą i głośnością oraz we wzrastającym tempie. Tupią nogami, także zaczynając powoli, a potem coraz głośniej i szybciej. Cicho naśladują brzęczenie owadów, przechodzące aż do bardzo głośnego wrzasku. Hałas i szybkość wykonywanych ruchów stopniowo wzrastają, dzieci wstają gwałtownie ze swoich miejsc, wyrzucając z głośnym wrzaskiem ramiona do góry – rakieta wystartowała. Dzieci ponownie siadają powoli na swoich miejscach. Ich ruchy uspokajają się. Hałas przebrzmiewa, słychać tylko cichutkie brzęczenie owadów, które stopniowo zanika, aż wszystko ucichnie- rakieta znikła za chmurami.
Walka kogutów
Dzieci dobierają się parami i stają naprzeciwko siebie. Oboje krzyżują ramiona na piersiach, stają na jednej nodze i popychają się próbując wytrącić przeciwnika z równowagi. Nie wolno przy tym opuszczać rąk w dół i bezpośrednio się nimi posługiwać. Chodzi o to, by jak najdłużej pozostać w pozycji stojącej i nie postawić drugiej nogi na ziemię.
Wypuszczanie powietrza
Rozdajemy uczestnikom balony, które zostają nadmuchane. Dzieci próbują doprowadzić je do pęknięcia, siadając na nich. Zabawę można przeprowadzić również jako „reakcję łańcuchową” : pierwsze dziecko nadmuchuje balon, drugie siada na nim, potem nadmuchuje kolejny balon dla trzeciego uczestnika.
Plecy w plecy
Dzieci tworzą dwa szeregi i chwytają się pod ramiona. Następnie oba rzędy obracają się do siebie plecami i próbują odepchnąć przeciwnika. Nie może przy tym dojść do rozerwania szeregów. Dzieci „słabsze” należy umieścić w środku szeregu, przeplatając je dziećmi „silnymi”. Zabawa ta pobudza solidarność w grupie, pomaga słabszym dzieciom stać się silniejszymi.
Ogoniaste zwierzaki
Każde dziecko przeobraża się w jakieś zwierzę, rodem z Krainy Fantazji. Jako „ogon” wkłada sobie chustkę lub szalik za pasek spodni czy spódnicy. Wszyscy próbują zdobyć jak najwięcej „ogonów”, ale bez przytrzymywania ich właścicieli.
