Rozwój biotechnologii przyczynił się do świadomej modyfikacji genotypów organizmów wyższych. Poprzez wprowadzanie obcych
gatunkowo genów otrzymano organizmy transgeniczne, które służą głównie ulepszeniu produkcji żywności. Nowy gen przekazywany jest następnym pokoleniom zgodnie z prawami genetyki.Obecnie uzyskano transgeniczne odmiany wielu użytecznych roślin jak np. ziemniaków, pomidorów, kukurydzy, soi, ogórków, sałaty, grochu, ryżu, szparagów.
Genetyczne modyfikacje organizmów mają na celu:
– zwiększenia plonów w niekorzystnych warunkach ekologicznych i klimatycznych
– wytworzenie roślin o zwiększonych walorach odżywczych uzyskanie złotego ryżu syntetyzującego karoten)
– przedłużenie okresu przydatności spożycia roślin
– produkcję roślin odpornych na wirusy(wyprodukowano odporne ogórki, ziemniaki, orzeszki ziemne), na owady (otrzymano odporne ziemniaki i kukurydzę),na grzyby (banany, dynię, papaję i cykorię).
Największym producentem żywności genetycznie modyfikowanej są Stany Zjednoczone, których udział w światowej produkcji ocenia się na 70% (zmodyfikowane jabłka, owoce kiwi, truskawki, winogrona, melony, orzeszki ziemne, szparagi, marchew, buraki, kalafiory, ogórki, pomidory, sałata, ziemniaki, jęczmień, kukurydza, soja, łososie, krewetki).
W Unii Europejskiej dopuszczono od 1994 roku do obrotu handlowego następujące genetycznie zmodyfikowane rośliny:
– ziemniaki i kukurydzę- oporne na owady
– pomidory o przedłużonej świeżości
– rzepak, ziemniaki i soję- oporne na herbicydy
– rzepak- dający olej o zmodyfikowanym składzie
– dynię- odporną na wirusy.
Niektórzy specjaliści z dziedziny rolnictwa są zdania, że około 60% sprzedawanej żywności w Unii Europejskiej zawiera składnik pochodzący od genetycznie modyfikowanej żywności ( śladowe ilości w jogurtach, czekoladzie, płatkach śniadaniowych).
Krytyka genetycznie modyfikowanej żywności dotyczy:
– naruszania zasad etyki- transgeniczne organizmy naruszają pojęcie gatunku tworząc formy nierozpoznawalne i niekontrolowane
– niedokładności metod rekombinacji DNA- wyrażane są obawy, że modyfikacja organizmów jest nieprecyzyjna, prowadząca do
nieprzewidzianych efektów stanowiących ryzyko dla zdrowia konsumentów
– zagrożenia dla zdrowia ludzi- uszkodzenie układu odpornościowego, oporność na antybiotyki, oddziaływanie alergizujące
– ryzyka dla środowiska- niekorzystny wpływ na ekosystem, niezamierzona degradacja naturalnego ekosystemu.
Podsumowując należy podkreślić, że produkcja żywności transgenicznej jest wynikiem nieodwracalnego postępu w dziedzinie inżynierii genetycznej i biotechnologii.
Hodowla transgenicznych roślin pozwala na:
– znaczne zwiększenie wydajności hodowli w niekorzystnych warunkach klimatycznych z równoczesnym zmniejszeniem stosowanych pestycydów
– udoskonalenie własności odżywczych i smakowych
– znaczne obniżenie kosztów produkcji.
Tym korzyściom przeciwstawia się zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska naturalnego:
– wywoływanie u ludzi odporności na antybiotyki
– wywoływanie reakcji alergicznych
– obecność związków toksycznych
– negatywny wpływ na środowisko naturalne.
Dotychczas nie wykazano istnienia zagrożeń dla zdrowia konsumentów wynikających ze spożywania żywności zmodyfikowanej genetycznie. Jednak zrozumienie i zapobieganie ewentualnym zagrożeniom jest kluczem do zapewnienia, że żywność ta będzie nie tylko żywnością bezpieczną, ale także żywnością, która może okazać się pomocną w rozwiązywaniu problemów związanych z zapewnieniem szerokiego dostępu do żywności o odpowiedniej wartości odżywczej oraz odegrać ważną rolę w zapobieganiu chorobom powstającym na tle wadliwego żywienia.
/Oprac. B. Tkocz na podst.:G. Nowicka, B. Sochanowicz „Żywienie
człowieka…”/
Środowisko, jakość życia, ekologia
