Bożena Lenort
Dzięki oddziaływaniom środowiskowym dziecko ma możliwość poznawania nieznanych mu faktów, zjawisk dotyczących różnych dziedzin życia społecznego, nauki, techniki, kultury.
Istotne miejsce w tym procesie zajmuje telewizja, która obecnie jest nie tylko źródłem informacji, ale staje się jednym z wielu elektronicznych środków przekazu.
Dziecko od najmłodszych lat rozwija się pod wpływem oddziaływania różnych grup społecznych, instytucji, czynników tworzących pozaszkolne środowisko jego życia.
W tym środowisku odbywa się edukacja dziecka, nieszkolna ,zwana równoległą, obejmująca oddziaływanie zamierzone, planowane jak też samorzutne, okazjonalne. Dzięki oddziaływaniom środowiskowym dziecko ma możliwość poznawania nieznanych mu faktów, zjawisk dotyczących różnych dziedzin życia społecznego, nauki, techniki, kultury.
Istotne miejsce w tym procesie zajmuje telewizja, która obecnie jest nie tylko źródłem informacji, ale staje się jednym z wielu elektronicznych środków przekazu.
Problemem telewizji, jako środka masowego przekazu, który powoduje określone przeżycia psychiczne, zajmują się pedagodzy, socjolodzy, lekarze, etycy.
Badania nad tą problematyką w odniesieniu do dzieci rozpoczął Edward Fleming, który stwierdza, że ” telewizja wywiera wielki wpływ na rozwój intelektualny i moralny młodzieży, przyśpiesza procesy dojrzewania umysłowego , wzbogaca wiedzę o świecie i życiu.”/1
Bardzo silnie oddziałuje na dziecko. Ma ona duży wpływ na rozwój wrażeń wzrokowych i słuchowych. Jak przekonują psychologowie dostarcza dzieciom wyjątkowo bogatych i subtelnie zróżnicowanych danych.
” Wrażenia wzrokowe są najbardziej pozbawione elementu uczuciowego, występuje w niej najsilniej moment oglądu zmysłowego. Spostrzeżenia wzrokowe są najbardziej przedmiotowe i obiektywne spostrzeżenia człowieka.” /2
Wartości wychowawcze telewizji całkowicie odpowiadają nowoczesnym postulatom pedagogicznym, które uważają telewizję jako formę dynamicznego przekazu , która jest zróżnicowana tematycznie i zbliża dziecko do rzeczywistych wartości nauki, sztuki, techniki, apelując do ich wyobraźni, logicznego myślenia, wrażliwości zmysłowej i uczuciowej.
W dobie XXI wieku mamy telewizję plazmową, gdzie coraz więcej rodzin posiada w domu tzw. kino domowe z dużym ekranem telewizyjnym przypominającym małe kino.
Oprócz tego jest możliwość oglądania programów przez telewizję krajową, publiczną, prywatną, lokalną, satelitarną oraz video.
Telewizja jest niewątpliwie dobrodziejstwem, ale nieodpowiednio używana może przynieść szkodę, a zwłaszcza dzieciom.
Najnowsze badania naukowe nad wpływem telewizji na dziecko szczególnie akcentują problemy natury zdrowotnej.
Stwierdzono, iż znaczną część czasu wolnego dzieci spędzają przed telewizorem, co w rezultacie ogranicza przebywanie dziecka na świeżym powietrzu.
Niepokój wywołują konsekwencje rozwojowe i wychowawcze. Troski te podziela nie tylko świat pedagogiczny, ale i lekarski ze względu na zaburzenia w rozwoju i zaniżenie wrażliwości kinestetycznej.
Wielogodzinne przesiadywanie dziecka przed telewizorem prowadzi do skrzywień kręgosłupa. Brak ruchu powoduje, że dziecko jest ospałe, niechętne, skarży się na ból głowy. Powoduje to również łzawienie oczu, apatię, brak apetytu lub skłonności do nadwagi, czyli tak zwane jedzenie „non stop”. Ostatnie badania dowodzą, że następują zaburzenia słuchu, wzroku oraz procesu koordynacji wzrokowo-ruchowej i słuchowo-ruchowej.
Występuje u dzieci nieumiejętność nawiązywania kontaktów międzyosobniczych oraz niechęć do przebywania w grupie rówieśniczej. Z dzieci wyrasta typ samotnika.
Telewizja zabiera wiele wolnego czasu, który powinno dziecko poświęcić na rozwijanie swoich zdolności i zainteresowań, dlatego też odbiór programów telewizyjnych przez dzieci powinien być planowany i kontrolowany przez rodziców.
Należy sprawdzać czas, jaki spędza dziecko przy telewizorze, przestrzegać warunków odbioru na przykład: odległości i prawidłowej postawy oglądającego oraz szczególnie ważne rodzaj programów.
Częste i długie oglądanie telewizji rodzi problemy natury etycznej.
Wpływ telewizji dotyczy głównie kształtowania postaw moralnych poprzez wzory osobowe i sytuacje, których dostarczają programy telewizyjne.
Wszystkie audycje i filmy telewizyjne wywierają w sposób pośredni wpływ na postawę człowieka ,wyzwalają przeżycia estetyczne, oddziałują na psychikę i system jego postępowania./3
Przeżycia bohaterów i klimat uczuciowy utworu udzielają się dzieciom i wywołują u nich wiele osobistych uczuć. Wiadomo, że zaangażowanie uczuciowe jest jednym z warunków kształcenia postaw.
Postawa bowiem „składa się z komponentu poznawczego, które stanowią pozytywne, czy negatywne uczucia w stosunku do podmiotu i dyspozycje do działania pozytywnego czy negatywnego.”/4
Wpływ osobistych doświadczeń życiowych to jeden z powodów kształtowania się przekonań moralnych. Duży wpływ na formowanie się postaw zajmują bohaterowie programów telewizyjnych.
Z telewizji dzieci przyjmują zwyczaje, obyczaje i wzory zachowania się, wyrażania i poruszania. Czasami sympatia do bohatera przeradza się w jego uwielbienie, co cechuje zwłaszcza dzieci, które starają się upodobnić się do swego wzoru pod każdym względem.
Utożsamiając się z bohaterami filmowymi wyzbywają się kompleksu niższości, nie czują się już nieszczęśliwe, a ich sukcesy uważają niemal za swoje./5
W odbiorze telewizji „chęć naśladownictwa może znaleźć sobie ujście w życiu, wyznaczać szczegółowe akty mimetyzmu(naśladowanie uczesania, ubioru, makijażu, mimiki bohaterów filmu) albo też kształtować istotne postawy, jak poszukiwanie szczęścia”./6
Jeżeli jednak bohaterzy są źle wybrani i ideały nie są godne naśladownictwa wówczas wpływ taki może być szkodliwy.
Pozytywni bohaterowie mogą stać się w pełni czy częściowo wzorami postępowania, natomiast negatywni mogą budzić głębszą refleksję nad życiem tylko wówczas , gdy zostaną pokazani w takich sytuacjach , które nauczyciel, czy rodzic uzna za słuszne.
Wyniki badań przeprowadzonych przez pedagogów i psychologów potwierdzają dobitnie duży wpływ telewizji na kształtowanie się postaw moralnych człowieka, a szczególnie u dzieci i młodzieży.
Warto pamiętać, że telewizja nawet z najlepszym programem nie wychowa dziecka.
Musi ono od małego czerpać żywe wzorce ze swojego otoczenia, od swoich najbliższych. To oni muszą zacząć od dawania dobrego przykładu, że potrafią ograniczyć oglądanie telewizora, wybierając tylko te programy które dla nich są interesujące. Rada bez przykładu dla dziecka jest bezwartościowa. Przykład bardziej zachęca, pokazuje co się od niego żąda.
Bogate i dobrze zaopatrzone na przyszłość będą te dzieci , którym rodzice nie żałują troski i ofiarują im swój czas, uwagę i ciepłej więzi rodzinne, która jest najważniejszą podstawą wychowania i wpływa na prawidłowy rozwój dziecka.
1/Edward Fleming: Telewizja w nauczaniu i wychowaniu.
2/Bolesław Lewowicki: Kino i telewizja
Telewizja przemawia za pomocą obrazu i dźwięku, dzięki czemu przynosi nieocenione usługi wszędzie tam, gdzie słowo nie wystarcza dla zilustrowania przedmiotów, czy zjawisk społeczno-przyrodniczych.
3/ Janusz Gajda: Telewizja w kształceniu kultury literackiej uczniów.
4/ Tadeusz Mądrzycki: Psychologiczne prawidłowości kształtowania się postaw.
5/ Tamże
6/ Edgar Morin: Duch czasu
Bibliografia
Edward Fleming: Telewizja w nauczaniu i wychowaniu.
Bolesław Lewowicki: Kino i telewizja.
Janusz Gajda: telewizja w kształceniu kultury literackiej.
Tadeusz Mądrzycki: Psychologiczne prawidłowości kształtowania się postaw.
Edgar Morin: Duch czasu.
Środowisko, jakość życia, ekologia
