Józef Lompa przeciwstawiał się germanizacji. Za działalność pisarską, społeczną i narodową został dyscyplinarnie zwolniony z posady nauczyciela przez władze pruskie.
29 marca 1863 r. zmarł Józef Lompa – autor dzieł historycznych i etnograficznych poświęconych głównie historii Śląska, prekursor procesu polskiego odrodzenia narodowego na Górnym Śląsku. Jego imieniem nazwana jest jedna z ulic w Raciborzu. Jest to ok. 200-metrowa aleja prowadząca na cmentarz Jeruzalem od strony parkingu przy ul. Jana Pawła II. Miejsce jest więc znane wielu raciborzanom. Kim jednak był Józef Lompa?
Józef Lompa urodził się 29 czerwca 1797 r. w Oleśnie. Tam ukończył naukę elementarną oraz pobierał nauki gry na organach i skrzypcach. Był organistą w Wieluniu, a później podjął pracę w rodzinnej miejscowości jako pisarz, tłumacz sądowy, guwerner oraz sekretarz „Komisji generalnej spraw ziemskich i włościańskich”. Kształcił się również w katolickim seminarium we Wrocławiu.
Pracował jako nauczyciel szkół elementarnych, przyczynił się do utworzenia szkoły podstawowej w Lubszy, gdzie przez ok. 30 lat pracował jako nauczyciel oraz pełnił funkcje pisarza gminnego i organisty. Był tłumaczem przysięgłym języka polskiego, czeskiego i niemieckiego, dzięki czemu pracował przy komisji ustalającej granice między Królestwem Polskim a Śląskiem.
Przez cały okres pracy w szkole zaangażowany był w twórczość literacką. W Bytomiu związany był z tamtejszym wydawnictwem „Dziennik Górnośląski” broniącym praw i języka ludności polskiej. Był inicjatorem założenia Towarzystwa Nauczycieli Polaków oraz Towarzystwa Pracujących dla Oświaty Ludu Górnośląskiego w Bytomiu, następnie z nauczycielem Emanuelem Smołką założył Towarzystwo Nauczycieli Polaków w Bytomiu. Przeciwstawiał się germanizacji, domagał się nauki języka polskiego oraz historii Polski w szkołach oraz był zaangażowany w ideę tworzenia polskich bibliotek na Śląsku.
Twórczość Józefa Lompy miała dwa główne nurty: publicystyczny oraz popularnonaukowy, którego zadaniem była edukacja ludności na Śląsku. Jest autorem przede wszystkim dzieł o charakterze historycznym i etnograficznym poświęconych głównie historii Śląska i miast śląskich, a także podręczników do nauki szkolnej. Opracował w języku polskim popularne zarysy historii oraz geografii Śląska. Chciał zapobiec zniszczeniu wielu dawnych pieśni, dzieł sztuki Górnego Śląska. W swoich książkach spisał około 191 baśni i legend śląskich, a także opublikował wiele lokalnych materiałów folklorystycznych z terenu Śląska. Był też publicystą w prasie śląskiej. Współpracował z wieloma pismami ukazującymi się w innych częściach Prus oraz Królestwa Polskiego przyczyniając się do popularyzacji tematyki śląskiej. Jest autorem wielu wierszy, tłumaczeń i ok. 50 książek.
Za działalność pisarską, społeczną i narodową został dyscyplinarnie zwolniony w 1849 r. przez władze pruskie. Władze rejencji opolskiej pozbawiły go także emerytury oraz wymówiły mu służbowe mieszkanie. W 1858 r. z powodu policyjnych szykan przeniósł się do Woźnik, gdzie był tłumaczem sądowym. Tam zmarł w 1863 r.
oprac. /kp/
Środowisko, jakość życia, ekologia
