Rozwój sprawności językowych uczniów

Depta Danuta
Mowa stanowi podstawowy czynnik umożliwiający ludziom udział w komunikacji językowej i ułatwiający kształtowanie się stosunków międzyludzkich.

„Nie ma nic lepszego niż język,
który jest łącznikiem życia społecznego,
kluczem do wiedzy,
organem prawdy rozsądku,
oraz modlitwy”

Ezop

ROZWÓJ SPRAWNOśCI JĘZYKOWYCH UCZNIÓW

Mowa stanowi podstawowy czynnik umożliwiający ludziom udział w komunikacji językowej i ułatwiający kształtowanie się stosunków międzyludzkich. Kształcenie komunikatywnego języka jest zatem ważnym problemem dydaktycznym. Dziecko przychodząc do szkoły styka się z językiem jako przedmiotem nauczania, który wymaga od niego opanowania techniki czytania, pisania, reguł ortograficznych i stylistycznych, norm gramatycznych, poznania słownictwa i frazeologii na poziomie jego możliwości psychicznych.

Moje zainteresowanie problemem sprawności językowej miało swoje źródło w kłopotach porozumiewaniu się nauczyciela z uczniami na lekcjach, wynikających z faktu, że większość uczniów dysponowała ubogim słownikiem oraz posługiwała się językiem gwarowym. Trudno było nakłonić dzieci do wypowiadania się, ponieważ licznie popełniane błędy językowe powodowały zawstydzenie się i zniechęcenie uczniów do dalszych prób poprawnego posługiwania się językiem polskim.

Celem stało się wypracowanie własnych, odpowiednich metod pracy i dobór środków dydaktycznych, które pozwalają zwiększyć sprawność językową uczniów.

Oczywiście najlepszym środkiem są systematyczne i dobrze zorganizowane ćwiczenia językowe. Tylko jakie?

Kształtowaniu umiejętności poprawnego i precyzyjnego wypowiadania się w mowie i piśmie służą ćwiczenia słownikowo- frazeologiczne i syntaktyczne. W swojej pracy nad rozwojem umiejętności językowych skupiłam się przede wszystkim na tych drugich. Ćwiczenia obejmowały następujące czynności:

• rozpoznawanie w tekście zdań i wyrazów,
  
• rozróżnianie rodzajów zdań,
  
• rozwijanie zdań pojedynczych,
  
• przekształcanie zdań pojedynczych na złożone.

Zadania przygotowane dla dzieci polegały na: uzupełnianiu luk w tekście, zredagowaniu zdania z rozsypani wyrazowej, doborze zdań do obrazka, rozwijaniu zdań pojedynczych i złożonych, ograniczanie składników zdania, samodzielnym układaniu zdań.

Rozpoczynając pracę założyłam, że ćwiczenia rozwijające sprawność językową muszą wystąpić na każdych zajęciach. Wykorzystałam różne ich formy: ustną, pisemną, do tekstu literackiego, w oparciu o doświadczenia uczniów, postać gry dydaktycznej.

Oczywiście dzieciom najbardziej odpowiadała ta ostatnia. Oto przykłady.

1. W worku umieszczono różne przedmioty. Wybrane dziecko wkłada do worka rękę, chwyta jeden przedmiot, dotyka go, poznaje z różnych stron, a potem opisuje swoje wrażenia. Pozostali uczniowie mają za zadanie odgadnąć, o jakim przedmiocie jest mowa. Jest to również zagadka dla dziecka trzymającego przedmiot w ręku.
   
2. Pantomima. Nauczyciel (wybrany uczeń) prezentuje dzieciom czynność (zespół czynności) podkreślając dokładnie każdy gest. Zadaniem uczniów jest dokładna obserwacja, a potem szczegółowe opowiedzenie o pracy wykonanej przez nauczyciela.
   
3. Wąż. Uczniowie siedzą w grupie. Nauczyciel podaje wyraz (najlepiej czasownik), do którego poszczególne dzieci powinny dodać inny, w odpowiedniej formie gramatycznej. W ten sposób powstaje zdanie- wąż. Przy czym każdy uczestnik zabawy każdorazowo powtarza całe rozwinięte zdanie.

Moje doświadczenie pedagogiczne pozwoliło mi na wysunięcie następujących wniosków pomocnych w pracy nad rozwijaniem sprawności językowych uczniów.:

• materiał językowy powinien być związany z otaczającą dziecko rzeczywistością.,

• ćwiczenia w mówieniu powinny być przede wszystkim wypowiedziami swobodnymi, indywidualnymi, ponieważ to one wzbudzają aktywność myślową uczniów,
  
• należy stosować zasadę stopniowania trudności: najpierw zamykanie myśli w zdaniu pojedynczym, potem łączyć zdania w wypowiedzi dłuższe,
  
• najefektywniejsze w pracy nad rozwojem mowy są metody czynnościowe: podstawę czynności umysłowych stanowi działanie ucznia, najpierw praktyczne potem werbalne.

---

Depta Danuta
– nauczyciel kształcenia zintegrowanego
dyrektor Szkoły Podstawowej nr2
im. Noblistów Polskich w Raciborzu