Styl życia, na który składają
się m.in. regularne ćwiczenia fizyczne, prawidłowe odżywianie, umiarkowane spożycie alkoholu, niepalenie tytoniu, satysfakcjonująca praca lub inne zajęcie, pozytywne stosunki z ludźmi oraz odpowiednia ilość snu łączy się bezpośrednio z dłuższym i zdrowszym życiem w późniejszych latach.
Starzenie się ustroju jest procesem fizjologicznym, którego nie można wyleczyć,a tylko opóźnić przez eliminowanie przyspieszających je czynników. Proces starzenia się przebiega u ludzi różnie, dlatego też suma przeżytych lat, czyli wiek kalendarzowy nie zawsze pokrywa się z wiekiem biologicznym.
W dzisiejszych czasach znacznie więcej ludzi niż kiedykolwiek przedtem osiąga wiek co najmniej 70 lat i żyje nadal, ciesząc się względnie dobrym zdrowiem oraz prowadząc intensywny, niezależny tryb życia. Szybkie starzenie się społeczeństw, obserwowane od dawna w krajach Europy Zachodniej występuje również w Polsce.
Czynnikami wpływającymi na starzenie się społeczeństw jest:
– spadek urodzeń
– wydłużanie się życia ich obywateli.
Na początku XXw. przewidywana długość życia noworodka wynosiła poniżej 55 lat, a obecnie wzrosła do przeszło 75 lat.
Ocenia się, że już z końcem przyszłej dekady co najmniej 50% pacjentów zgłaszających się do lekarza będzie osobami po 65 roku życia.
Dla potrzeb epidemiologii uczeni stworzyli
WSKAŹNIK WYSTĘPOWANIA LUDZI W PODESZŁYM WIEKU ( liczba osób >65 r.ż. na każde 100 osób w wieku 20-64 lat), który wynosił 21,3 w 1990 roku i powinien pozostawać stały aż do 2010 roku, a następnie zacznie równomiernie wzrastać jako wynik liczebności populacji z wyżu demograficznego oraz spadku częstości urodzeń w latach 60 i 70-tych. Tak więc, w 2030 roku wskaźnik ten przewidywalnie osiągnie wartość 40.
Fakty te wskazują na konieczność szybkiej rozbudowy instytucji medycznych i socjalnych, zajmujących się zdrowiem i rehabilitacją osób w podeszłym wieku.
Ponadto, wyniki badań Światowej Organizacji Zdrowia dowodzą, że osoby będące >65 r.ż. dotknięte są przez co najmniej sześć schorzeń somatycznych, które mogą z kolei inicjować schorzenia psychiczne. Istotną sprawą jest tzw. wielochorobowość, czyli sytuacja, w której u jednej osoby występuje kilka schorzeń.
Jednak mimo to można zaryzykować stwierdzenie, że:
„Człowiek jest tak długo młody, jak długo młodo się czuje”.
Częstość występowania stanów chorobowych w populacji polskiej powyżej 65 r.ż. przedstawia się następująco:
– choroby sercowo-naczyniowe – 75%(czyli nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, udary mózgowe)
– choroby ukł. ruchu – 68% > ( choroba zwyrodnieniowa stawów, złamania, osteoporoza)
– choroby ukł. oddechowego – 46% ( między innymi choroba obturacyjna płuc, stany zapalne
płuc i oskrzeli)
– choroby ukł. trawiennego i metabolicznego – 34% ( cukrzyca typu II, stany zapalne jelit, zaburzenia trawienie i wchłaniania, otyłość)
– zespoły otępienne- 15% (Choroba Alzheimera, Choroba Parkinsona, zaburzenia świadomości, demencja)Schorzenia te występują w całej populacji jednak mają odmienny przebieg u ludzi starych.
Współcześnie można zauważyć niepokojące zjawisko tzw. gerontofobii, a więc lęku przed starością. Zjawisko to wiąże się z problemem społecznym, który wynika z rosnącej liczby osób w podeszłym wieku w stosunku do ludzi młodych, od których można oczekiwać pomocy. Stąd bierze się również wśród osób starych poczucie realnego zagrożenia bytu materialnego, w sytuacji kiedy jest się już niesprawnym zawodowo. A to, z klei nie wpływa pozytywnie na stan emocjonalny i psychiczny ludzi w podeszłym wieku, dając przy tym powikłania somatyczne.
Można wyróżnić czynniki ryzyka, które prowadzą do przyspieszenia procesów starzenia. Są to:
– spadek aktywności fizycznej,
– niewłaściwe odżywianie,
– używki (alkohol, nikotyna, kofeina)
– przeciążenie centralnego układu nerwowego,
– zmiana środowiska,
– izolacja społeczna,
– niedostatek rekreacji,
– tzw. nieprzygotowanie się do starości (innymi słowy wypieranie ze świadomości faktu,
że każdy musi się kiedyś zestarzeć).
W związku z wyżej wymienionymi faktami nasuwa się pytanie: jakie każdy z nas może podejmować działania zapobiegawcze, aby jakość życia w starości była utrzymana na możliwie wysokim poziomie?
Odpowiedź znajdziemy w strategiach prewencyjnych, opracowywanych przez wiele lat przez grono badaczy z dziedziny geriatrii.
Strategie prewencji przeznaczone dla osób starszych mają dwa główne cele:
1. Zachowanie dobrego stanu zdrowia i stanu czynnościowego przez wybór odpowiednich zachowań i stylów życia, zapoczątkowany w młodym lub średnim wieku i utrzymany w latach późniejszych,
2. Minimalizowanie utraty zdrowia i funkcji, jeśli dojdzie do ich przewlekłego upośledzenia.
STYL ŻYCIA
Badania udowodniły, że styl życia, na który składają się m.in. regularne ćwiczenia fizyczne, prawidłowe odżywianie, umiarkowane spożycie alkoholu, niepalenie tytoniu, satysfakcjonująca praca lub zajęcie, pozytywne stosunki z innymi ludźmi zapewniające wsparcie społeczne oraz odpowiednia ilość snu (na ogół 7-8 h w ciągu każdej nocy) łączy się bezpośrednio z dłuższym i zdrowszym życiem w późniejszych latach.
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA zapobiega przyrostowi masy ciała, zmniejsza ryzyko chorób serca, pozytywnie wpływa na ukł. kostno-stawowo-mięśniowy, poprawia tolerancję glukozy i stężenie lipidów w surowicy krwi. Marsz lub jazda na rowerze przez 20-30 min co najmniej trzy razy w tygodniu, zwiększają pojemność minutową serca, utrzymują siłę mięśni, a co najważniejsze zmniejszają postępujący z wiekiem ubytek masy tkanki kostnej (profilaktyka osteoporozy). Z kolei wykonywanie codziennie ćwiczeń rozciągających ma ogromne znaczenie dla utrzymania prawidłowego zakresu ruchomości stawów.
ZAPOBIEGANIE WYPADKOM.
Częstość wypadków wyraźnie wzrasta wraz z wiekiem.
Upadki nierzadko są przyczyną złamania kości udowej i wywołują lęk przed następnymi upadkami, dlatego też stanowią one główny powód utraty niezależności funkcjonalnej osób starszych.
W związku z tym w domu powinny znajdować się pewne zabezpieczenia, np. poręcze schodów, powierzchnie antypoślizgowe, uchwyty w wannach i pod prysznicami, dobre oświetlenie, a także czujniki dymu.
Zapobieganie wypadkom i urazom ma ścisły związek z utrzymaniem dobrej kondycji fizycznej.
ZAGADNIENIA ZDROWOTNE.
BADANIA PRZESIEWOWE.
Starszym ludziom powinno się zbadać słuch i wzrok, zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi, oznaczyć stężenie hemoglobiny i cholesterolu we krwi oraz wykonać badanie ogólne moczu.
Częstotliwość badań zależeć będzie od występujących u danej osoby objawów, a także od wyników przeprowadzonych badań. U osoby nie wykazującej nieprawidłowości badania należy powtarzać co 1-3 lata.
W celu wczesnego wykrycia nowotworów należy regularnie badać skórę, jamę ustną, sutki (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn), gruczoł krokowy, okrężnicę i odbytnicę oraz szyjkę macicy i macicę. W skład oceny jelita grubego wchodzą również testy na obecność krwi utajonej w stolcu, tzw. próba benzydynowa.
Niezwykle istotne w tym względzie są indywidualne skłonności do zapadania na pewne choroby. Jeżeli w rodzinie występowały objawy osteoporozy, zaś badana osoba ma szczupłą budowę ciała lub pojawiły się zmiany postawy ciała, powinno się wykonać badania radiologiczne i laboratoryjne w kierunku osteoporozy.
Kobiety w wieku okołomenopauzalnym powinny znać korzyści i niebezpieczeństwa hormonalnej terapii zastępczej, mającej na celu m.in. zapobiec osteoporozie.
W ramach profilaktyki przeciwzakrzepowej zaleca się obecnie codzienne przyjmowanie aspiryny w małej dawce, jeśli nie ma oczywiście ku temu przeciwwskazań.
STAN PSYCHICZNY I EMOCJONALNY.
Utrata czynności poznawczych stanowi w większości przypadków nieodłączną część procesu starzenia się organizmu.
Badania dowodzą, że w populacji ludzi w podeszłym wieku częstość występowania zespołów otępiennych jest znaczna i wykazuje tendencje rosnącą:
65-74 r.ż. – 4-5% populacji cierpi na zespoły otępienne: 75-84 r.ż. – 20%
85 r.ż. i więcej – aż 45%.
W tym miejscu należy podkreślić, że czynnikami sprzyjającymi zachorowaniu na otępienie typu alzheimerowskiego są zachowania antyzdrowotne w większości identyczne jak czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy (a więc hipercholesterolemia, nikotyna, otyłość, sedentarny tryb życia, itd.). Biorąc pod uwagę powyższy fakt, można w pewnym stopniu ograniczyć ryzyko wystąpienia tego typu zaburzeń psychicznych.
Występowanie STRESU PSYCHOSPOŁECZNEGO.
Silne stresy mogą wpływać negatywnie na odporność ludzi w podeszłym wieku, doprowadzając do jej upośledzenia. Stres towarzyszy również schorzeniom o charakterze przewlekłym. Sieć społeczna, łącząca osoby starsze z ich rodzinami i przyjaciółmi oraz zapewniająca im wsparcie z ich strony, a także zaangażowanie tych osób w różne formy działalności na zewnątrz, pomaga utrzymać ogólny stan zdrowia i zachować radość życia. Jedną ze strategii profilaktyki jest zapewnienie skuteczności działania tejże sieci wsparcia; jest to możliwe dzięki udzielanym poradom i wykorzystaniu potencjału społecznego. W podsumowaniu omawianego zagadnienia najistotniejsze sprawy można wyrazić słowami: „Nie obronisz człowieka cierpiącego od bólu ciała, od bezdomności, od bezradności, ale osłonisz go od osamotnienia.Dlatego mimo wszystko zostań w pobliżu, nie opuść człowieka!”
Opracowanie: mgr Zofia Kurzeja
Środowisko, jakość życia, ekologia
