Przygotowanie przyszłych kadr medycznych do zawodu pielęgniarki. Referat wygłoszony na konferencji naukowej „2006 – Rokiem Praw Pacjenta. Rola pielęgniarki w społeczeństwie”.Szkoła Policealna Województwa Śląskiego Nr 1 w Raciborzu, jeszcze rok temu znana pod nazwą Medyczne Studium Zawodowe prowadziła kształcenie w zawodzie pielęgniarki. Obecnie kształci młodzież w zawodach: terapeuta zajęciowy, opiekunka dziecięca, higienistka stomatologiczna i dietetyk, a od przyszłego roku szkolnego również w zawodzie asystent osoby niepełnosprawnej i opiekun w domu pomocy społecznej.
Jako że są to zawody medyczne, uczniowie zobowiązani są do znajomości i przestrzegania podstawowych praw obowiązujących w placówkach służby zdrowia. Jednym z najważniejszych dokumentów jest Karta Praw Pacjenta, która dotyka, między innymi, etycznej sfery (płaszczyzny) postawy człowieka wobec ludzi chorych. Prawa pacjenta stanowią integralną część praw człowieka i określają stosunki między pacjentem a instytucjami lub osobami świadczącymi usługi medyczne.
Celem nadrzędnym szkoły jest szeroko pojęte wychowanie. W tym miejscu pragnę zacytować definicję wychowania autorstwa Jana Pawła II, która według mnie oddaje najpełniej to, jak nauczyciele szkoły policealnej rozumieją pojęcie wychowania. Otóż:
„W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek
stawał się coraz bardziej człowiekiem,
ażeby bardziej był,
a nie tylko więcej miał,
aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada,
umiał bardziej i pełniej być człowiekiem,
to znaczy,
ażeby również umiał bardziej być nie tylko z drugimi,
ale i dla drugich.” (Jan Paweł II)
Zagadnienia związane z etyką są również mocno zaakcentowane w programie profilaktyczno-wychowawczym szkoły, gdzie obok przygotowania do życia zawodowego, główne miejsce zajmuje wychowanie etyczne.
Priorytetami tego aspektu wychowania są:
– kształtowanie wśród uczniów społecznie pożądanych cech jak: pracowitość, uczciwość, rzetelność, lojalność, poczucie odpowiedzialności za siebie oraz za drugiego człowieka, wrażliwość, tolerancja i akceptacja,
– kształtowanie umiejętności komunikowania,
– rozbudzanie wśród uczniów empatii wobec osób chorych i niepełnosprawnych oraz wyrażanie szacunku w stosunku do osób w podeszłym wieku,
– kształtowanie aktywnej postawy w walce o godność ludzi, którzy z racji wieku czy choroby nie są zdolni do samodzielnej walki o respektowanie praw związanych z godnością życia ludzkiego,
Powyższe zagadnienia realizowane są przez nauczycieli w formie pogadanek i dyskusji na teoretycznych przedmiotach zawodowych oraz występują jako elementy procesu dydaktycznego w czasie zajęć praktycznych.
Ogromne znaczenie w procesie wychowania etycznego ma fakt angażowania młodzieży w organizowanie spotkań integracyjnych z podopiecznymi ZOL w Gorzycach, aktywna współpraca z Towarzystwem Pomocy Dzieciom Upośledzonym w Raciborzu, jak również spotkania z podopiecznymi Domów Pomocy Społecznej w
Raciborzu. Poza tym na terenie szkoły aktywnie działa szkolne koło wolontariatu, w ramach którego wolontariusze świadczą szeroko pojętą pomoc w środowisku domowym chorego.
Zajęcia praktyczne w kształconych przez nas zawodach odbywają się w różnych placówkach służby zdrowia: w oddziałach szpitalnych, gabinetach stomatologicznych, domach pomocy społecznej, warsztatach terapii zajęciowej, klasach integracyjnych. W każdym z tych miejsc uczniowie mają bezpośredni kontakt z człowiekiem chorym. Naszą rolą, jako nauczycieli praktycznej nauki zawodu, jest nie tylko odpowiednie przygotowanie uczniów do solidnego pełnienia roli zawodowej, ale również, a może przede
wszystkim, kształtowanie odpowiedniej postawy zawodowej wobec ludzi z różnymi dysfunkcjami. Mając tego świadomość zostały przez nas opracowane kryteria oceny uczniów na zajęciach praktycznych, gdzie obok ewaluacji wiedzy i umiejętności decydujące znaczenie ma ocena postawy zawodowej. Wśród elementów oceny postawy zawodowej znalazły się m. in. takie cechy jak:
punktualność, uczciwość, prawdomówność,
zainteresowanie drugim człowiekiem,
poczucie odpowiedzialności za podejmowane działania
względem podopiecznych,
troska o podnoszenie jakości życia osób starszych i chorych,
empatia, altruizm i życzliwość w stosunku do podopiecznych,
umiejętność współpracy z zespołem terapeutycznym,
obowiązek tajemnicy zawodowej,
organizacja pracy,
przestrzeganie regulaminu zajęć praktycznych,
takt wobec podopiecznych i przełożonych,
umiejętność samooceny.
Charakterystyka oceny wzorowej z postawy zawodowej:
Celem nadrzędnym dla Ucznia w zdobywaniu wiadomości, umiejętności oraz pracy z pacjentem jest jego dobro. Uczeń odczuwa potrzebę stałego doskonalenia. Przejawia samodzielność i logikę w myśleniu i działaniu. Wzorowo organizuje pracę własną i kolegów. Jest dokładny, sumienny i odpowiedzialny. Ściśle przestrzega regulaminu zajęć praktycznych. Ma poczucie poszanowania godności własnej i godności grupy zawodowej. Jest obiektywny w samoocenie. Przestrzega zasad etyki zawodowej. Prezentuje takt,
kulturę osobistą i życzliwość wobec pacjentów, personelu medycznego i kolegów. Dba o dobrą atmosferę w pracy, umiejętnie współpracuje w grupie. Wykazuje własną inicjatywę i zaangażowanie. Dba o powierzony sprzęt i materiał. Stwarza przyjazną atmosferę, sprzyjającą nawiązywaniu kontaktu z pacjentami. Wykazuje postawę empatii, altruizmu i życzliwości w stosunku do chorych.
Potrzeba formułowania kryteriów oceny postawy zawodowej wynika między innymi z następujących przesłanek (ściśle związanych z przestrzeganiem praw pacjenta):
– pacjent wymaga szczególnej ochrony, ponieważ chorując staje się w pewnym stopniu uzależniony od osób i instytucji sprawujących opiekę medyczną,
– na szczególną uwagę zasługują prawa osób starszych do wolności i godnego życia.
Kolejnym dokumentem, który zobowiązuje nauczycieli nauki zawodów medycznych do kształtowania pozytywnych postaw etycznych i moralnych jest podstawa programowa dla poszczególnych zawodów zatwierdzona przez MENiS.
W dokumentach tych odnajdujemy pewne cechy wspólne dla wszystkich zawodów. Elementy te dotyczą charakterystyki absolwentów, którzy powinni prezentować następujące postawy:
– wrażliwość na cierpienie,
– gotowość niesienia pomocy w zakresie potrzeb życiowych człowieka,
– tolerancja i szacunek dla drugiego człowieka, poszanowanie jego praw, postaw i przekonań,
– cierpliwość, zaufanie, takt, wyrozumiałość,
– zainteresowanie drugim człowiekiem,
– życzliwość, serdeczność,
– uczciwość w kontakcie z chorym człowiekiem,
– odpowiedzialność, prawdomówność.
Ponadto w procesie kształcenia w zawodzie: opiekun w domu pomocy społecznej wśród wielu przedmiotów teoretycznych istnieje przedmiot etyka, w ramach którego uczniowie zdobędą podstawową wiedzę związaną z historią myśli etycznej, aksjologią oraz nurtami i kierunkami w moralności. Realizacja tego działu programowego daje możliwość weryfikacji podstawowych umiejętności w zakresie realizacji wartości moralnych w oparciu o znajomość zasad odpowiedzialności etycznej w pracy opiekuna.
Podsumowując, pragnę jeszcze raz mocno podkreślić fakt, iż ogromna odpowiedzialność za kształtowanie właściwej postawy etycznej młodych ludzi spoczywa nie tylko na nas nauczycielach praktycznej nauki zawodu, ale na całym personelu medycznym. Bowiem uczniowie szkół medycznych, przebywający na praktykach w placówkach służby zdrowia, bacznie nas obserwują i przyglądają się jak wygląda bezpośredni kontakt personelu medycznego z chorym i jego rodziną, i z tego praktycznego doświadczenia
czerpią wzorce. Dlatego chciałabym aby każdy pracownik służby zdrowia miał tego świadomość i odpowiedział sobie na pytanie, czy w świetle własnej postawy zawodowej, własnego zachowania względem drugiego człowieka, można oczekiwać od młodych ludzi wybitnie wzorowej postawy etycznej?
opracowanie: mgr Zofia Kurzeja
wykładowca w Szkole Policealnej Województwa Śląskiego Nr 1 w Raciborzu
Rynek pracy, edukacja, depopulacja
