Już po raz siódmy 7.12.2006r. na scenie Raciborskiego Centrum Kultury odbyła się Biesiada Śląska Szkół Specjalnych Bajtel Gala 2006 – jedno z najważniejszych, regionalnych wydarzeń artystycznych roku.Tegoroczny tytuł imprezy brzmi „Jako pierwyj zimą fajerowali i wiosny wyglondali.” Przygotowane przez siebie tańce, obrzędy i pieśni, głównie o charakterze kolędowym, zaprezentowały zespoły z dwunastu ośrodków w kraju i za granicą, w których uczą się i pracują osoby dotknięte niepełnosprawnościa umysłową i ruchową. Organizatorami imprezy byli nauczyciele Zespołu Szkół Specjalnych w Raciborzu. Jak co roku, dla wszystkich występujących uczniów i ich opiekunów raciborska Bajtel Gala była źródłem ogromnych przeżyć i wrażeń.
Tegoroczne biesiadowanie koncentrowało się wokół obrzędowości zimowej charakterystycznej dla regionu Śląska. Z ogromnym wzruszeniem publiczność oglądała prawie pięćdziesięcioosobowy pochód upośledzonych dzieci z Zespołu Szkół Specjalnych w Raciborzu oraz z oddziałów specjalnych Przedszkola Nr 24, niosących lampiony. Ten dostojny korowód, przy akompaniamencie pieśni „Archanioł Boży Gabryjel”, symbolizował adwentowe uczestnictwo w roratach, czyli w mszy świętej poświęconej Najświętszej Maryi Pannie odprawianej codziennie o świcie w okresie Adwentu. Do dziś tradycja ta jest żywa i w wielu śląskich parafiach księża zachęcają dzieci uczestniczące w Roratach do przynoszenia ze sobą lampionu. Czasem tylko żal, że coraz częściej msza św. roratnia odprawiana jest nie o świcie, lecz wieczorem.
Bardzo ważną symboliczną dekoracją adwentową w śląskich rodzinach jest wieniec z czterema świecami symbolizującymi poszczególne niedziele adwentowe. Uczestnicy biesiady uroczyście wnieśli ogromny wieniec adwentowy i zapalili poszczególne świece wprowadzając publiczność do obrzędowości związanej z okresem Bożego Narodzenia.
Pensjonariuszki Domu Pomocy Społecznej Zgromadzenia SS Franciszkanek w Krzyżanowicach w bardzo humorystyczny sposób przedstawiły scenkę okolicznosciową związaną z kiszeniem kapusty. Krótkie wesołe widowisko ubarwione śląskimi piosenkami ludowymi zostało bardzo ciepło przyjęte przez publiczność.
Pośród śląskich obrzędów zimowych nie mogło zabraknąć święta górników – Barbórki. Śląskie piosenki górnicze oraz tańce zaprezentowała młodzież ze Specjalnego Zespołu Szkolno – Przedszkolnego w Rybniku.
Bardzo ciekawy zwyczaj zaprezentował debiutujący na Bajtel Gali zespół ze Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego w Wodzisławiu. Młodzież przedstawiła scenkę „szkubania pierza” ubarwioną śląskimi przyśpiewkami.
Święty Mikołaj jest bardzo znanym świętym nie tylko na Śląsku, ale właśnie tutaj od wielu wieków odziany jest w szaty biskupie. W towarzystwie diabłów i aniołów odwiedzał domy, w których były dzieci. Diabły często były bezwzględne i budziły postrach wśród dzieci, zazwyczaj odpytywanych przez Mikołaja ze znajomości modlitw i Bożych przykazań. Przyjęcie świętego Mikołaja biskupa w śląsiej rodzinie zaprezentowała młodzież ze Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego Niesłyszących i Słabosłyszących w Raciborzu. Nadmienić trzeba, ze przedstawienie było bardzo gorąco przyjęte przez publiczność.
Magię wigilijnego wieczoru tworzyły dzieci przebrane za małe aniołki, które na scenę wprowadził biały anioł. One to przystrajały choinkę, zapalały światełka, bawiły się welonem pięknej pani Zimy tańczącej przy akompaniamencie szumu wichru i delikatnych instrumentów. Mała pięcioletnia Mirka, zaśpiewała dla Dzieciątka, podczas gdy Joanna – anioł na szczudłach otaczał ją swymi ogromnymi skrzydłami. Gdzieś tam w tle trwały cichutkie wigilijne krzątania; dekorowanie stołu, przygotowanie potraw. Zabrzmiały nie tylko popularne kolędy, ale również te stare, nieznane pastorałki regionu raciborskiego.
Powitano także niespodziewanych gości, dla których tradycyjnie znalazło się miejsce przy wigilijnym stole. Wśród nich znalazł się wizytator Zespołu Szkół Specjalnych Pan dr Witold Cyroń, prezydent miasta Raciborza Jan Osuchowski, Dziekan dekanatu raciborskiego ks. Jan Szywalski. Publiczność wysłuchała także wiązanki czeskich kolęd wykonanych przez uczniów Základni škola, Středni škola, Dětský domow Velké Heraltice.
Jest tradycją śląską, że w pierwszy dzień Nowego Roku dzieci odwiedzają swoich bliskich i sąsiadów „z winszowaniem”. Dzieci recytują specjalną formułę życzeń, a w zamian oczekują zapłaty. Noworoczne winszowanie zaprezentowały dzieci z grup integracyjnych Przedszkola Nr 24 w Raciborzu. Dzieci zostały nagrodzone wielkimi brawami nie tylko za swój piękny wygląd (stroje), ale również za wspaniały występ.
Po świętach następuje czas kolędników, którzy do dzisiejszego dnia wędrują po śląskich wsiach z życzeniami i śpiewem, często urządzając różne niegroźne psoty tym, którzy nie chcieli ich gościć. Scenkę „Kolędnicy” zaprezentowała młodzież ze Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego w Rybniku.
Na ziemi raciborskiej zachował się zwyczaj wodzenia niedźwiedzia. Niedźwiedź w tym wypadku jest ofiarą, na którą zrzuca się odpowiedzialność za wszystkie nieszczęścia, jakie kogokolwiek w okolicy dotknęły. W niektórych wioskach do dziś przebranie niedźwiedzia wyplatane jest ze słomy. Jest to bardzo czasochłonne i wymaga wielu przygotowań. Coraz częściej więc strój niedźwiedzia jest uszyty z materiału. Piękny pokaz „wodzenia bera” zaprezentowała młodzież z Ośrodka Szkolno – Wychowawczego w Rudach Raciborskich. Nie tylko niedźwiedź wyglądał i zachowywał się strasznie, wzbudzając postrach publiczności, ale i pozostali aktorzy byli bardzo przekonywujący.
Okres karnawału przedstawiony został bardzo hucznie i wesoło. Młodzież z Warsztatów Terapii Zajęciowej bawiła się w rytmie samby. Szczudlarki górowały nad publicznością rozrzucając wśród dzieci baloniki. Na scenie artyści z Zespołu Szkół Specjalnych z Mikołowa prezentowali swój pokaz koncentrując się wokół twórczości regionalnej Śląska. Dzieci z Zespołu Szkół Specjalnych z Raciborza zatańczyły popularne na ziemi raciborskiej tańce regionalne Reinländer i oberek „Kolędujemy tobie dzieweczko”.
Śląskie rodziny były wielopokoleniowe. Dzieci od najmłodszych lat uczyły się szacunku dla osób starszych. Kiedyś „oma” i „opa”, w innych domach „starzyk” i „starka”, czyli po prostu babcia i dziadek bardzo aktywnie uczestniczyli w wychowaniu dzieci. Wnuki na co dzień okazywały im dowody swej miłości i przywiązania. Dziś babcie i dziadkowie mają swoje święto 21 i 22 stycznia, które bardzo uroczyście uczciły dzieci z grup integracyjnych Przedszkola Nr 24 w Raciborzu.
Bajtel Galę zakończył w tym roku humorystyczny obrzęd pogrzebania basa w wykonaniu nauczycieli i uczniów ZSS w Raciborzu. Kondukt otwierał grabarz z lirą i żałośnie zawodząca kapela. Dalej szli ksiądz z ministrantem dzierżącym w dłoni ogromny pojemnik z wodą i kropidło, grabarze niosący bas w futerale przystrojonym w kwiaty i puste butelki i tłum żałobników. Całość ubarwiała wrzaskliwa strasznie zawodząca wdowa po basie, niosąca wieniec strojny w butelki. Cały ten korowód wędrował w rytm żałobnej regionalnej pieśni raciborskiej „Dziś basisko już umarło…” Potem został odczytany tekst wychwalający wartości basa jako ważnego instrumentu podtrzymującego charakter karnawału. „Ksiądz” poświęcił nieboszczyka, a przy okazji całą publiczność w najbliższych rzędach i przy dźwiękach żałosnego zawodzenia zakończyła się VII Bajtel Gala.
Tegoroczna biesiada była nieco inna niż poprzednie. Zaledwie raz przewinął się motyw przewodni wszystkich Bajtel Gali, co zauważyli stali bywalcy tej imprezy. Ale też jej charakter był wyjątkowy. Nastrój świąteczny, refleksyjny, skłaniał raczej do radosnej powagi niż hucznego biesiadowania. Dotyczy to szczególnie pierwszej części związanej z prezentowaniem adwentu i okresu świątecznego. Mamy nadzieję, że impreza ta, choć odbyła się na początku grudnia wprowadziła słuchaczy w ten pełen uroku, magii i tajemniczości czas oczekiwania na Boże Narodzenie, a także dostarczyła wzruszeń tym, którzy obrzędy te pamiętają i z nostalgią wspominają. Być może do niektórych warto wrócić i młodzieży pokazać, że to, co stare i nieco zakurzone pyłem zapomnienia może być odkryte i wprowadzone na nowo, zyskując nową twarz i nowych odbiorców.
Iwona Pardon Chojecka
/zdj.BSp/
Zobacz .
Rynek pracy, edukacja, depopulacja
