Autorka tekstu, Joanna Pawluk, jest absolwentką PWSZ w Tarnowie. Uczestniczyła w pracach inwentaryzacyjnych parków podworskich w Szonowicach, Strzybniku i Sławikowie.
Gmina Rudnik charakteryzuje się ogromnym bogactwem krajobrazu. W malowniczą mozaikę pól uprawnych i sadów wplecione są liczne obiekty dziedzictwa kulturalno – przyrodniczego będące skarbem i echem przeszłości. Są to często zabytkowe już pałace i otaczające je parki, tworzące nieraz złożone i wieloformowe założenia pałacowo – parkowe będące wyrazem architektonicznego smaku.
Wiek XIX to czas, kiedy właściciele ziemi raciborskiej zaczęli otaczać swoje pałace dobrze skomponowanymi i zaplanowanymi przestrzennie formami zieleni. W tak utworzonych parkach sadzone były drzewa rodzimego pochodzenia oraz egzotyczne okazy sprowadzane z zagranicy.
Gmina Rudnik charakteryzuje się ogromną w skali województwa śląskiego jak i kraju ilością dobrze zachowanych założeń pałacowo – parkowych ze starodrzewiem parkowym. Parki budowane były według ówczesnych stylów obowiązujących wtedy przy zakładaniu tego typu obiektów. Opierano się w dużej mierze na wizji artystycznej ogrodników – specjalistów. Tak działo się w przypadku wszystkich dziewięciu parków podworskich gminy.
Liczne parki rudnickiej ziemi z wiekowym, niejednokrotnie pięknie ukształtowanym i cieszącym się bogactwem florystycznym drzewostanem są pamięcią po naszych przodkach i spuścizną historii. Park podworski w Sławikowie jest również taką pamiątką dawnych czasów i obiektem cennym dla obecnych pokoleń. Jest on swoistym ekosystemem, siedliskiem flory i fauny, przyrody w głównej mierze ożywionej. Drzewa o dużych obwodach pni, pięknych kształtach i kolorach liści w różnych porach roku, oryginalnym kształcie i ciekawych formach cieszą oczy swym widokiem. Uwagę przyciągają drzewa o wyróżniającej się korze, rozłożystej koronie czy rozmaitych dziuplach. Rośliny runa leśnego tworzą na wiosnę kobierce malowniczych, niejednokrotnie pięknie kwitnących kwiatów. Parki są zarówno skarbami przyrody jak i miejscami wypoczynku i zjednoczenia z naturą. Także obecne na terenie parku zachowane budynki są godne chwili uwagi. W przeważającej części są to budynki gospodarcze, mauzoleum oraz ruiny pałacu będącego niegdyś pięknym obiektem architektonicznego wyrazu.
Założenie pałacowo – parkowe w Sławikowie podlegało negatywnym wpływom kompleksowo działających czynników. Po pierwsze widoczne są skutki działania czasu, który spowodował zniszczenie budynków oraz szaty roślinnej parku. Swoje piętno odcisnęła tu również wojna. Przyczyną dewastacji stał się w dużej mierze brak zainteresowania ze strony kolejno urzędujących władz.
Założenie zatraciło swoje pierwotne funkcje. W wyniku zaniedbania piękny dawniej budynek pałacu popadł w całkowitą ruinę, która nie jest właściwie zabezpieczona i grozi zawaleniem. W lepszym stanie są znajdujące się na tym terenie budynki gospodarcze
i mauzoleum. Natomiast rozległy park jest mocno zaniedbany i utracił swój układ przestrzenny. Stan obecny założenia można określić jako niezadowalający. Niemałą rolę w postępującym niszczeniu parku odgrywa sama natura. Wśród dużej ilości siewek oraz zakrzaczeń, biegną ledwie widoczne ścieżki. Na ten stan wpłynęło także nadmiernie pojawienie się roślinności rosnącej spontanicznie np. pokrzyw. Niektóre z drzew jak są dotknięte chorobą. Na innych zauważyć można pasożytnicze gatunki grzybów jak huba na brzozach lub półpasożytnicze rośliny jak jemioła porastająca korony robinii.
Pałac ulegał stopniowemu niszczeniu będąc w rękach osób prywatnych, którym brakowało jasnych wizji jego zagospodarowania oraz większych środków na jego renowację.
Krajobrazu dopełniają nieliczne uschnięte drzewa, powalone na ziemi po burzy pnie, ułamane gałęzie czy spróchniałe fragmenty drzew. Mieszkańcy miejscowości także przyczyniają się do dewastacji parku niszcząc świadomie jego elementy.
PROPONOWANE DZIAŁANIA PIELĘGNACYJNE
Założenie pałacowo – parkowe w Sławikowie, aby przetrwało dla kolejnych pokoleń wymaga zabezpieczenia, należytej opieki i w jej ramach zabiegów, które pozwoliłyby odtworzyć jego dawną funkcję.
Założenie pałacowo-parkowe w Sławikowie ulegało postępującej degradacji w rękach prywatnego właściciela. Obiekt ten wykupiła zgodnie z prawem pierwokupu gmina Rudnik. Ma ona szansę pozyskania środków z Unii Europejskiej na jego ochronę i stopniową odbudowę. Gmina posiada jasną koncepcję zagospodarowania nieruchomości. Planowane jest odtworzenie pierwotnego charakteru założenia. Kierunek działań będzie zmierzał do odsłonięcia ledwie widocznych, zarośniętych ścieżek.
W pierwszej kolejności planowane są działania porządkowe w parku przypałacowym, uprzątnięcie obejścia pałacu, usunięcia części zakrzaczeń, usunięcie uschniętych drzew, a także oznakowanie i zabezpieczenie obiektu. Kolejnym punktem będzie ochrona obiektu przed dalszą degradacją. W długoterminowych planach jest również pozostawienie obiektu w formie trwałej ruiny lub wynajęcie go wiarygodnemu inwestorowi.
Proponowane działania porządkowe:
– wycięcie drobnych drzewek, które mają poniżej metra średnicy z wyjątkiem tych, które mają niewielką liczbę reprezentantów w parku – pozostawienie ich może umożliwić im osiągnięcie pełnego rozwoju i stanie się ważnym elementem parku;
– regularne usuwanie roślinności spontanicznie rosnącej w runie leśnym np. pokrzyw;
– w ramach konserwacji drzew proponowane jest zabezpieczenie okazów starych;
– działania te będą dotyczyły wzmacniania konarów i gałęzi grożących rozłupaniem, bieżącego usuwania szkód powstałych w wyniku działania czynników naturalnych, antropogenicznych lub biotycznych, usuwania uschniętych konarów, dezynfekcji ran, rozpoznania przyczyn uszkodzeń biotycznych, zwalczanie chorób, usuwania całości chorych drzew, oczyszczania, formowania dziupli;
– wskazane jest również przeprowadzenie analizy formy przestrzennej ogrodu, która da podstawy do usunięcia lub pozostawienia tam gdzie to konieczne powstałych w parku samosiewów;
– proponowane jest także uzupełnianie ubytków w miejscu usunięcia bądź zniszczenia drzewa
Propozycja organizowania akcji mających na celu zwiększenie świadomości ekologicznej wśród dzieci, młodzieży i osób dorosłych.
– organizowane w szkole w Grzegorzowicach lekcji, które pomogą zwiększyć świadomość dzieci i nauczyć je poszanowania dla zabytkowych obiektów kultury;
– zbieranie roślin do zielników pod okiem nauczyciela w ramach konkursu na najciekawszy zielnik;
– organizowanie wycieczek do parku w ramach zajęć z biologii w celu zapoznania się z walorami przyrodniczymi parku;
– urządzenie wystawy o tematyce ,,Parki podworskie jako dziedzictwo kulturalne obecnych i przyszłych pokoleń”.
– propozycja stworzenia pełnej dokumentacji na temat założenia, w celu łatwiejszego dostępu do informacji na temat parku np. poprzez stworzenie strony internetowej lub biuletynu informacji publicznej, dostarczającą pełny zakres informacji na temat położenia parku, struktury, walorów;
– proponuje się także organizowanie akcji zbierania śmieci widocznych w otoczeniu parku i w związku z tym postawienie w kilku punktach parku koszy na śmieci;
– w przyszłości wskazane byłoby stworzenie alejki, która eksponowałaby najpiękniejsze elementy parku i służyła celom edukacyjnym i turystycznym;
Wystawa mogłaby się odbyć w domu kultury, który znajduje się w pobliżu parku podworskiego. Aby przetrwał park musi on stać się wartościowym obiektem przede wszystkim dla mieszkańców Sławikowa. Wszystkie proponowane działania pielęgnacyjne mają na celu doprowadzenie parku do takiego stanu, aby spełniał utracone funkcje. Dzięki akcjom wśród mieszkańców Sławikowa będzie można zwiększyć ich świadomość ekologiczną. W konsekwencji tego będzie można wypromować wieś i sprawić, że rozwinie się ona dzięki turystyce. Stworzy to szanse dla całej gminy.
/Joanna Pawluk/
/Gmina Rudnik/
