Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS nadal stanowią poważny problem epidemiologiczny zarówno na poziomie świata jak i poszczególnych krajów. W wielu środowiskach panuje wciąż przekonanie, że AIDS dotyczy głównie homoseksualistów i narkomanów. Jednak eksperci od dawna alarmują o szybko wzrastającej liczbie nowych zakażeń wirusem HIV wśród osób o orientacji heteroseksualnej podejmujących ryzykowne kontakty seksualne, połączone często z nadmiernym spożyciem alkoholu i/lub narkotyków pobranych inną drogą niż dożylną. W ogólnej liczbie zakażeń przeważają mężczyźni. Jednak w ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zakażeń u kobiet, co wynika z rozprzestrzeniania się wirusa w populacji osób heteroseksualnych.
Tegoroczny Światowy Dzień AIDS obchodzony jest pod hasłem: Kobiety, dziewczęta HIV i AIDS.
1.Sytuacja epidemiologiczna na Świecie i w Polsce.
Według szacunkowych UNAIDS na koniec roku 2003 na świecie żyło ok. 46 milionów osób zakażonych HIV lub chorych na AIDS. Rozprzestrzenianie się zakażeń HIV w niektórych regionach przybrało rozmiary pandemii. Każdego dnia na świecie zakaża się HIV ok. 15 tyś. osób, z czego ok. 10% stanowią dzieci. Ok. 50% zakażeń dotyczy osób między 16 a 24 rokiem życia. W ciągu ostatnich kilku lat szczególnie niepokojąca stała się sytuacja w Regionie Europy Wschodniej. W Federacji Rosyjskiej każdego miesiąca rejestruje się ponad 5,5 tys. zakażeń, a szacunkowe dane mówią nawet o dwóch milionach osób zakażonych.
W Polsce w porównaniu z innymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej, obserwujemy w ostatnich latach niewielką dynamikę zakażeń. Jak wynika z danych skumulowanych od początku epidemii do końca września 2005r. wykryto 9.659 przypadki zakażenia wirusem HIV, jednakże, według danych szacunkowych, liczba zakażonych kształtuje się na poziomie 20 000. Ogółem odnotowano 1.674 zachorowań na AIDS, zmarło 779.
2.Metody wykrywania HIV.
W dzisiejszych czasach medycyna dysponuje wieloma metodami laboratoryjnymi, umożliwiającymi rozpoznanie zakażenia HIV. Wśród nich najważniejszym narzędziem w diagnostyce zakażenia HIV są testy serologiczne do którego należy test przesiewowy EIA (ELISA), który wykrywa obecność przeciwciał anty-HIV. Wszystkie dodatnie wyniki uzyskane w wyniku tego badania wymagają powtórzenia badania testem EIA tej samej próbki surowicy krwi. Jeżeli wynik ponownie okaże się dodatni należy potwierdzić to testem uzupełniającym, który umożliwia potwierdzenie wyników badań przesiewowych (EIA). Najczęściej stosowanym testem potwierdzenia jest test Western blot. W testach potwierdzenia można uzyskać wyniki dodatni, ujemny i nieokreślony. Wynik dodatni to obecność przeciwciał, ujemny oznacza brak reakcji z antygenem HIV, natomiast nieokreślony oznacza, że reakcja obserwowana na pasku testowym nie spełnia kryteriów rezultatów ujemnych i dodatnich.
Najwięcej badań w kierunku HIV (ponad 80%) wykonuje się w krwiodawstwie, jednak większość wyników dodatnich (70%) uzyskuje się w badaniach osób zgłaszających się z powodu złego stanu zdrowia lub ryzykownych zachowań. Z tego 30% zakażeń HIV wykrywa się w punktach anonimowego i bezpłatnego testowania połączonego z poradnictwem przed i po teście. W większości miast Polski istnieją anonimowe i bezpłatne punkty diagnostyczno – konsultacyjne wykonujące testy w kierunku HIV. Adresy tych punktów znajdują się na stronie internetowej www.aids.gov.pl., również pod tym adresem można skorzystać z poradni internetowej wysyłając nurtujące pytania.
Adresy najbliższych punktów diagnostyczno – konsultacyjnych:
OPOLE Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny przy Poradni Przedmałżeńskiej i Rodzinnej,
ul. Damrota 6, 45-064 Opole,
tel. (0..77) 454 48 45
CHORZÓW Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny przy Ośrodku Diagnostyki i Terapii AIDS
ul. Zjednoczenia 10, 41-500 Chorzów
tel. (0..32) 241 32 55
3.Fazy rozwoju zakażenia HIV.
Nasz organizm wyposażony jest w mechanizm obronny – system immunologiczny, który zwalcza atakujące nas infekcje oraz choroby. HIV czyli wirus wywołujący brak odporności immunologicznej (Human Immunodeficiency Virus) powoli osłabia ten system, aż do jego ostatecznego zniszczenia. Wirus może przez wiele lat dokonywać uszkodzeń w systemie immunologicznym, zanim osoba zakażona zacznie chorować. Osoba żyjąca z HIV może mieć dobre samopoczucie i nie wiedzieć nawet o tym, że jest zakażona wirusem. Jeżeli ktoś jest zakażony wirusem HIV, nie musi to oznaczać, że ma AIDS i że wkrótce będzie poważnie chory.
Przeciwciała anty-HIV pojawiają się po kilku tygodniach od zakażenia. Najwcześniej po 8 dniach, średnio po 14-60 dniach. Tylko nieliczni zakażeni mogą mieć serokonwersję w późniejszym okresie (nawet po 3 latach). Krótko po zakażeniu może wystąpić ostra choroba retrowirusowa, której objawy to: ból głowy, kaszel, nocne pocenie się, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych. Okres ten trwa 2-4 tygodnie, a osoba zakażona w tym czasie jest szczególnie zaraźliwa dla innych. Po tej chorobie długo mogą nie występować żadne zauważalne objawy chorobowe. Może to trwać od 6 miesięcy do 12 lat a nawet dłużej. Dane oparte na badaniach osób zakażonych (głównie w Stanach Zjednoczonych) dowodzą, że średnio po 10 latach od momentu zakażenia HIV 50% choruje na AIDS. Kolejną fazą rozwoju zakażenia jest okres występowania chorób oportunistycznych tzw. schorzeń wskaźnikowych, do których m.in. należą:
cytomegalia (CMV),
zapalenie płuc pneumocystozowe,
gruźlica (50-60% zakażonych),
mięsak Kaposiego,
kandydoza ustna, przełyku, oskrzeli lub płuc, pleśniawki,
opryszczka (owrzodzenia utrzymujące się ponad miesiąc),
grzybica pochwy,
rak szyjki macicy i inne nowotwory, inne.
AIDS – nabyty zespół niedoboru odporności (Acquired Immune Deficiency Syndrome) nie jest pojedynczą chorobą, lecz zespołem objawów różnych chorób, które w charakterystyczny sposób atakują osoby zakażone HIV. Wiele z tych chorób występuje powszechnie i nie są one specjalnie szkodliwe dla osób z nieuszkodzonym systemem immunologicznym. Jednak dla osoby, która ma poważnie uszkodzony system odpornościowy, niektóre z tych chorób mogą być nawet śmiertelne. Przeważająca większość osób zakażonych HIV ostatecznie choruje na AIDS. Czas trwania tego procesu jest różnorodny (nawet kilka lat) i zależy od wielu indywidualnych czynników organizmu.
4.Możliwości zakażenia HIV.
Każdy, kto zachowuje się ryzykownie, może zakazić się HIV. Najważniejsze jest, aby wiedzieć w jaki sposób może dojść do zakażenia. HIV szerzy się w sytuacjach, którym można zapobiegać. Badania epidemiologiczne wykazały trzy możliwości przenoszenia HIV: poprzez kontakty seksualne czyli poprzez stosunek seksualny waginalny, analny i oralny z osobą zakażoną poprzez krew – wniknięcie zakażonej krwi do organizmu podczas wstrzykiwania zakażonego narkotyku lub używania zakażonej igły lub strzykawki, używanie niesterylnych narzędzi medycznych i kosmetycznych oraz poprzez transfuzję zakażonej krwi. z matki na dziecko – zakażona matka może zakazić dziecko podczas ciąży, porodu oraz w trakcie karmienia dziecka własnym mlekiem.
Mimo pewnej stabilizacji w naszym kraju, konieczne jest bezwzględne kontynuowanie działań prewencyjnych. W sytuacji gdy na szczepionkę przyjdzie nam zaczekać jaszcze kilka lat, profilaktyka pozostaje wciąż najskuteczniejszą i najbardziej efektywną ekonomicznie metodą walki z pandemią HIV/AIDS.
Lucyna Kurzydem
młodszy asystent ds. Oświaty Zdrowotnej
PSSE Racibórz
Środowisko, jakość życia, ekologia
