Profilaktyka ortodontyczna jest to zapobieganie wadom zgryzu. W ortopedii szczękowej polega ona na usuwaniu czynników, które mogą działać w sposób szkodliwy na rozwój narządu żucia oraz na wspomaganiu czynników działających korzystnie na budowę i czynność narządu żucia. Zapobieganie powstawaniu wad twarzowo- zgryzowo- szczękowych rozpoczyna się od opieki zdrowotnej nad kobietą w ciąży i obejmuje wszystkie okresy rozwojowe dziecka.PROFILAKTYKA ORTODONTYCZNA- ŻYCIE PŁODOWE DZIECKA
Rozwój narządu żucia w okresie płodowym:
W końcu trzeciego tygodnia pojawiają się zawiązki twarzy i szczęki.
Jama ustna powstaje w 4 tygodniu życia zarodka. W tym czasie z nabłonka płodowego powstaje listewka zębowa, na zewnątrz jej, oddzielona szczeliną, tworzy się listewka wargowa, lub przedsionkowa.
Jako pierwsze powstają zawiązki zębów przednich w żuchwie, potem po jednym, dwóch dniach w szczęce.
W 7 tygodniu na listewce zębowej pierwotnej przez namnożenie się komórek powstaje 20 zgrubień, dając początek 20 zębom mlecznym.
Między 24- 30 tygodniem życia płodowego powstają zgrubienia dające początek zębom siecznym, kłom, przedtrzonowym.
Profilaktyka- zapobieganie:
Dieta kobiety ciężarnej bogata w wapń, a uboga w cukier.
Unikanie substancji niebezpiecznych dla płodu takich jak: leki, papierosy, alkohol.
Dieta bogata w witaminy, urozmaicona
Co jeść, aby zapewnić sobie potrzebne substancje odżywcze?
SUBSTANCJE ODŻYWCZE ICH ŹRÓDŁO
Wapń – mleko, szpinak, ser, brokuły, migdały
Żelazo – wołowina, cielęcina, szpinak, fasola, płatki
Białko – ryby, drób, jaja, mleko, soja, jogurt, ser, wołowina
Witamina A – marchewka, tran, zielone i żółte warzywa
Witaminy z gr. B (B1-B12)- drożdże piwne, zarodniki pszenicy, pełne
ziarno
Witamina C -pomarańcze, truskawki, pomidory, papryka
Witamina D -mleko wzbogacone wit. D, tran, ryby
Witamina E -pełne ziarno, orzeszki ziemne, jaja, zboże
Cynk – ryby, wątróbka, buraki, marchewka, jęczmień, kapusta
PROFILAKTYKA ORTODONTYCZNA W OKRESIE NIEMOWLĘCYM
( od 1 miesiąca do 1 roku życia)
Fizjologia niemowlaka (prawidłowości)
Okres bez zębów- do 6 miesiąca życia
Wczesne uzębienie mleczne, do 12 miesiąca życia.
Wyrzynanie zębów
SZCZĘKA:
Siekacz przyśrodkowy 8- 10 miesiąc
Siekacz boczny 8- 10 miesiąc
Kieł 16- 20 miesiąc
Pierwszy trzonowiec 15- 21 miesiąc
mleczny
drugi trzonowiec 20- 24 miesiąc
mleczny
ŻUCHWA:
Siekacz przyśrodkowy 8- 10 miesiąc
Siekacz boczny 15- 21 miesiąc
Kieł 15- 21 miesiąc
Pierwszy trzonowiec 15- 21 miesiąc
mleczny
drugi trzonowiec 20- 24 miesiąc
mleczny
Cechy charakterystyczne zgryzu w okresie niemowlęcym
Twarz szeroka, niska i cofnięta w stosunku do wystającego czoła.
Fizjologiczne tyłożuchwie.
Podniebienie płaskie.
W pozycji spoczynku przestrzeń między dziąsłami zajmuje język
Wyrośnięte górne siekacze pokrywają głęboko dolne
Czynniki wpływające pozytywnie na zgryz dziecka:
Karmienie naturalne
Lekko uniesiona głowa do snu
Urozmaicenie diety (zgodnie z zaleceniem lekarza pediatry) w pokarmy o konsystencji stałej (wzmocnienie mięśni żujących)
Zamiast smoczka utulenie dziecka do snu
Utrzymywanie higieny jamy ustnej dziecka
Czynniki negatywnie wpływające na zgryz:
Nieprawidłowe układanie dziecka do snu (zbyt wysoko lub zbyt nisko ułożona głowa)
Oddychanie przez usta
Karmienie dziecka butelką z dużymi dziurami i uciskanie smoczkiem na żuchwę dziecka
Nawyki dziecka: ssanie palca, rogu pościeli, innych przedmiotów, ssanie smoczka, dolnej wargi, języka
Choroby ogólnoustrojowe
Niedobór witamin i składników mineralnych, w szczególności wit. D3
Uraz w obrębie twarzoczaszki
Odżywianie dziecka wyłącznie pokarmem papkowatym, produktami przetartymi
Brak lub nieodpowiednia higiena jamy ustnej dziecka.
Narząd żucia kształtuje:
Karmienie dziecka:
– naturalne: kształtuje staw skroniowo- żuchwowy, likwiduje tyłożuchwie, reguluje czynność żucia, uczy prawidłowego oddychania przez nos, kształtuje półkoliście łuki zębowe, podniebienie twarde, wzmacnia siłę mięśni
– butelkowe: w mniejszym stopniu reguluje czynność żucia (szczególnie jeśli są duże dziurki w smoczku), w przypadku nieprawidłowego trzymania butelki może dojść do ucisku dolnej szczęki, upośledza wzrost i kształt szczęki i podniebienia twardego, nawykowe oddychanie przez usta.
Oddychanie przez nos- modeluje podniebienie i zatoki przynosowe
Wczesne uzębienie mleczne
Układanie dziecka do snu (głowa lekko uniesiona)
Usprawnianie czynności żucia przez wprowadzenie do diety dziecka pokarmów o konsystencji twardej (taki by dziecko mogło żuć, oczywiście pokarm musi być dostosowany do wieku dziecka).
PROFILAKTYKA ORTODONTYCZNA W OKRESIE PONIEMOWLĘCYM
( Od 12 miesiąca do 3 lat)
Fizjologiczny obraz zgryzu dziecka do lat 3
Między siekaczami szpary fizjologiczne (mogą ale nie muszą występować)
Wyrzynają się kolejne zęby mleczne
Rozwija się przyzębie, wysklepia się podniebienie
Profilaktyka- zapobieganie wadom zgryzu
Prawidłowa dieta: bogata w witaminy, sole mineralne, a w szczególności w wapń (mleko, ser, twaróg, chude mięso, ryby, jaja, owoce, warzywa)
Ograniczenie spożywania cukrów, szczególnie zawartych w słodyczach
Czyszczenie zębów dziecka już od momentu ich pojawienia się w jamie ustnej (na początku szczotkowanie przez rodziców)
Wpajanie nawyku prawidłowego, samodzielnego szczotkowania od 3 roku życia
Dobór odpowiedniej szczoteczki i pasty
Unikanie stosowania smoczka- uspakajacza
Zwalczanie złych nawyków dziecka takich jak: ssanie palca, języka, wargi i innych przedmiotów, oraz podpieranie brody ręką
PROFILAKTYKA- WCZESNE DZIECIŃSTWO
Fizjologia narządu żucia w okresie od 2- 6 roku życia
Pełne uzębienie mleczne
Pomiędzy zębami mogą występować szpary fizjologiczne
Zęby sieczne ustawione są pionowo
W 3 roku życia u dzieci występuje już dorosły tryb połykania
W 5 roku życia rozpoczyna się proces przygotowawczy do wymiany uzębienia mlecznego na stałe
Wyrzynanie się zębów
Pierwszy trzonowiec 6 rok życia
Pierwszy siekacz 7 rok życia
Drugi siekacz 8 rok życia
Pierwszy
przedtrzonowiec 9 rok życia
drugi przedtrzonowiec 10 rok życia
kieł 11- 12 rok życia
drugi trzonowiec 12- 13 rok życia
trzeci trzonowiec 17- 25 rok życia
Czynniki wpływające na występowanie wad zgryzu u dzieci:
Należy przestrzegać kilku zasad:
Dziecko nie powinno spać na jednym boku
Nie powinno podkładać pod twarz ręki lub poduszki- powoduje to asymetryczne zwężenie twarzy
Nie powinno tłoczyć języka do przodu (między zęby)
Nie powinno ssać palca lub innych rzeczy, gdyż prowadzi to do zniekształcenia żuchwy
Profilaktyka ortodontyczna
Szczególnie ważne w tym okresie jest zapobieganie próchnicy, poprzez prawidłową higienę jamy ustnej
Konieczne są również wizyty kontrolne u stomatologa (co 3, 6 miesięcy), by nie dopuścić do szybkiego rozwoju próchnicy, a z kolei do przedwczesnej utraty zębów
Należy kontrolować dziecko podczas szczotkowania zębów oraz uświadamiać dziecko jak ważna jest higiena jamy ustnej
Ograniczanie produktów bogatych w cukier, szczególnie słodyczy (można zastąpić słodkimi owocami lub warzywami)
PROFILAKTYKA ORTODONTYCZNA- STARSZEGO DZIECIŃSTWA
I OKRESU MŁODZIEŃCZEGO
Fizjologia- starsze dzieciństwo
Wymiana uzębienia, kształtowanie zgryzu w uzębieniu stałym
stałe siekacze szersze i dłuższe od mlecznych
Wolne tempo dorastania pierwszych zębów trzonowych
Po wyrośnięciu stałych zębów bocznych zachodzenie siekaczy spłyca się i ostatecznie górne siekacze zakrywają dolne w 1/3 do ich wysokości
Występująca fizjologicznie szpara w siekaczach górnych samoistnie zamyka się
Po wyrośnięciu zębów przedtrzonowych, kłów i drugich zębów trzonowych następuje ostateczne ukształtowanie zgryzu w uzębieniu stałym
Linia środkowa między górnymi i dolnymi siekaczami pokrywa się z linią pośrodkową twarzy
Występują triady zębowe czyli zęby boczne szczęki stykają się z dwoma bocznymi zębami żuchwy
Fizjologia- okres młodzieńczy
Wyrzynają się trzecie zęby trzonowe- nie zmieniają wcześniej utrwalonych warunków zgryzowych
Czasami przesuwają doprzednio zęby- stłoczenie trzeciorzędowe
Profilaktyka
Profilaktyka i leczenie próchnicy (zapobieganie przedwczesnej utracie zębów)
Przedwczesna ekstrakcja zębów- konieczne utrzymywanie przestrzeni dla zębów stałych
Szlifowanie guzków hamujących naturalne ruchy żuchwy
Kontrola wyrzynania się zębów
Usuwanie zębów nadliczbowych lub przetrwałych mlecznych
Podcinanie wędzidełek górnej i dolnej wargi
Fluoryzacja zębów pod kontrolą lekarza stomatologa
/Słuchaczki Wydziału Higienistek Stomatologicznych rok II/
Rynek pracy, edukacja, depopulacja
