Gry i zabawy zwykle kojarzymy z czasem wolnym, odpoczynkiem od obowiązków, jednak, jeśli przyjrzymy się bliżej treściom gier, zauważymy w nich liczne wartości dydaktyczne. Rozwijają one spostrzegawczość, dokładność, kształtują wyobraźnię i silną wolę, przyczyniają się do ogólnego rozwoju ucznia.Czym właściwie są gry i zabawy? W literaturze pedagogicznej terminy te używane są niekiedy jako synonimy, niekiedy zaś przeciwstawnie. Różnica między grą i zabawą nie jest zbyt wyraźna, czego dowodem jest brak rozróżnienia tych pojęć w niektórych językach, np. niemieckim (Spiel) czy rosyjskim (Igra).W języku polskim podobnie jak w angielskim, występuje rozróżnienie między „zabawą” (play) a „grą” (game). Zabawa to działalność spontaniczna i dobrowolna, której nie towarzyszą inne cele niż zadowolenie, natomiast gra jest to zabawa ujęta w określone reguły. W ostatnim dwudziestoleciu upowszechniło się w literaturze pedagogicznej pojęcie gier dydaktycznych, w obrębie których znajdują się gry językowe wymagające używania języka obcego dla osiągnięcia określonego celu. Można wymienić dwa podstawowe cele gier – cel dydaktyczny, czyli wdrażanie systemu językowego i rozwijanie sprawności komunikacyjnych, oraz cel wychowawczy, dzięki któremu uczymy interakcji między uczestnikami oraz kształtujemy umiejętność podporządkowania się pewnym regułom. Gry językowe mogą również pełnić liczne funkcje w procesie nauczania. Jedną z nich jest funkcja organizacyjna, która pozwala lepiej zaplanować czas ucznia i nauczyciela. W trakcie gry wszyscy uczniowie są aktywni, natomiast w tradycyjnych działaniach, np. Czytanie i tłumaczenie tekstu, najczęściej jedna osoba jest aktywna w danym momencie. Nauczyciel nie zawsze musi kontrolować cały przebieg gry – czasami może ocenić wynik końcowy. Uzyskany w ten sposób czas wolny od kontroli może wykorzystać na sprawdzenie zadania domowego. Inną ważną funkcją, którą pełnią gry na lekcji języka obcego, jest funkcja motywująca.
Wykonywanie konwencjonalnych zadań pedagogicznych rzadko wynika z osobistych potrzeb uczniów, najczęściej zależy od motywacji zewnętrznej np. ocen. Dlatego ważny jest sposób wyznaczania zadań, aby uczeń odczuwał mniej przymusu. Łatwiej jest zaakceptować uczniom zadania wynikające z gry, choćby dlatego, że nie jest to zadanie stereotypowe. Jest, więc bardziej motywujące niż większość zadań pedagogicznych o charakterze instruowania, informowania czy naśladowania. Kolejną funkcją gier jest funkcja poznawcza, którą możemy podzielić na dotyczącą nauczyciela, który poprzez gry lepiej poznaje uczniów, może odkryć ich nieznane dotąd predyspozycje i zdolności. Natomiast uczeń pogłębia swoją wiedzę i umiejętność komunikowania się w języku obcym
Gry, jednak, jak każde działanie pedagogiczne mogą wywołać niepożądane skutki związane głównie z niewłaściwym zachowaniem. W trakcie gry może się zdarzyć, że podekscytowani rozgrywkami uczniowie zaczną zachowywać się zbyt głośno przeszkadzając tym samym kolegom. Nauczyciel powinien stanowczo interweniować a nawet przerwać zabawę. Wymóg odpowiedniego zachowania może być zawarty w regułach gry, a wówczas złamanie ich można ukarać punktami karnymi a nawet dyskwalifkacją zawodnika. Zdarza się, że w trakcie gry dochodzi do konfiktu rywalizujących stron. Najczęściej spowodowany jest celowym łamaniem reguł. Nauczyciel nie może w takim przypadku pobłażać, jest to niepedagogiczne, ponieważ oznacza zgodę na nieuczciwość. Silna chęć wygrania bywa też przyczyną zachowań niespołecznych, np. odmowy wyjaśnienia zasad gry czy pożyczenia przedmiotu potrzebnego do gry. Badania dowodzą, że takie zachowanie częściej charakteryzuje uczniów dobrych. Wynika to z ich chęci obrony swojego prestiżu i obawy przed wzrostem prestiżu innych osób. Można ograniczyć takie sytuacje poprzez częstsze stosowanie gier zespołowych gdzie zarówno przegrana jak i wygrana rozkłada się na większą liczbę uczniów, dzięki temu nie jest przeżywana tak silnie. Metodą, która kształtuje prospołeczne zachowania uczniów dobrych, trudno godzących się z porażką, jest stworzenie z nich zespołu ekspertów, którzy nie biorą bezpośrednio udziału w grze, lecz nadzorują jej prawidłowy przebieg. Niektóre gry nie nadają się do przeprowadzania w dużych grupach. Na przykład wszelkiego rodzaju gry eliminacyjne, w których przegrywający odpada. Uczniowie, którzy zostaną pierwsi wyeliminowani z gry, tracą zainteresowanie i mogą przeszkadzać innym uczestnikom. Również gry wymagające dużej ruchliwości mogą wymknąć się spod kontroli nauczyciela. Te gry wymagają ścisłego przestrzegania reguł i dyscypliny. Zdarza się, że dziecko nie chce brać udziału w grze lub, że uczniowie znudzą się daną grą. Gra powinna sprawiać przyjemność i doprowadzać do realizacji określonego celu. Nie możemy więc ani zmuszać niechętnego ucznia, ani przeprowadzać tej samej gry kolejny raz, gdyż robienie czegoś ‘na siłę’ przekreśla ideę spontanicznej nauki. Trudno jest zachować równowagę w działaniach pedagogicznych jak również trudno przewidzieć wszystkie ich skutki. Nawet lata praktyki nie pomogą, gdy napotkamy na opornych uczniów, których oczekiwaniom trudno sprostać. W mojej 10–letniej pracy z dziećmi klas I-III spotkałam się z całą gamą różnych zachowań i wiem, że nie ma jednego dobrego rozwiązania. Trzeba być przygotowanym na różne ewentualności i umieć zawsze znaleźć złoty środek
mgr Katarzyna Stadnik
Artykuł zaczerpnięto z Eunomii nr 8 (57) / listopad 2012
Rynek pracy, edukacja, depopulacja
