Tradycyjne lub nowoczesne, minimalistyczne albo liczące setki elementów… Stajenki, szopki, betlejki – skąd wzięły się w naszych domach i kościołach?
Obowiązkowo Maryja, Józef i Dzieciątko. Wół i osioł, które, jak w kolędzie, klękają przed małym Jezusem. Często pasterze i stado owiec. Ze Wschodu nadchodzą mędrcy i wielbłądy niosące ich dary. Na dachu stoi Anioł i ogłasza: Gloria, gloria in excelsis Deo!
W każdym kościele, w wielu domach znajdziemy podobną inscenizację. Zwyczaj budowania szopek bożonarodzeniowych liczy już ponad 1600 lat.
Helena prekursorka
Pomysłodawczynią uczczenia miejsca narodzin Jezusa poprzez budowę „stajenki” była cesarzowa Helena. W latach 30. IV wieku podjęła decyzję o postawieniu marmurowego żłóbka w betlejemskiej grocie. Następnie grota została rozbudowana do tego stopnia, że dziś wierni i turyści odwiedzający to miejsce wchodzą do … Bazyliki Narodzenia Pańskiego. Koncepcja św. Heleny została wkrótce przeniesiona do Rzymu, gdzie pierwsza szopka powstała w Bazylice Matki Bożej Większej. To w tej świątyni, przy żłóbku, papież odprawiał uroczystą Pasterkę.
Franciszek krzewiciel
Mimo iż pomysł tworzenia stajenek zawdzięczamy św. Helenie, to człowiekiem, który w największym stopniu przyczynił się do popularyzacji tej formy czczenia Jezusa był Franciszek z Asyżu. W 1223 r. w małej miejscowości Greccio, za sprawą Biedaczyny, odbyło się niezwykłe misterium. Okoliczni mieszkańcy zostali zaproszeni do górskiej groty, by wspólnie „dokonać pamiątki Dziecięcia, które narodziło się w Betlejem”. Droga do skalnej „świątyni” została oświetlona pochodniami, a w jej wnętrzu, także rozjaśnionym światłem świec, stał żłóbek, na którym Franciszek odprawił Eucharystię. Odtąd zwyczaj ten cieszył się coraz większym uznaniem wśród chrześcijan, a jego największymi rzecznikami były klasztory franciszkańskie i dominikańskie.
A w Polsce?
Najstarsze figury przedstawiające świętą rodzinę pochodzą z XIV w., ale zakłada się, że pierwsze szopki powstawały w Polsce już w XIII stuleciu. Orędowniczką szopek oraz fundatorką wspomnianych wizerunków Maryi, Jezusa i Józefa była księżna Elżbieta Węgierska, siostra króla Kazimierza Wielkiego. Obecnie figury te znajdują się w Krakowie, w kościele św. Andrzeja. Początkowo tworzeniem bożonarodzeniowych kompozycji zajmowali się w Polsce zakonnicy, ale z czasem także świeccy konstruowali własne stajenki. Budowniczymi pierwszych krakowskich szopek mieli być… murarze z przedmieść, którzy oferowali zarówno niewielkie i nieruchome, jak i duże stajenki pełniące funkcję swego rodzaju „teatrzyków”.
Kwestia gustu
Dziś chyba nie ma ograniczeń w zakresie budowy szopek. Miłośnicy tradycji tworzą i podziwiają stajenki wymoszczone sianem lub umieszczone w skalnych grotach, zwolennicy nowoczesności „przenoszą” Świętą Rodzinę we współczesne przestrzenie, w wielu miejscach powstają „żywe stajenki”, w których głównych bohaterów wydarzeń sprzed dwóch tysiącleci otaczają prawdziwe zwierzęta… Bo nie forma ma tutaj znaczenie, ale treść przypominająca nam, że Bóg narodził się wśród nas i dla nas.
/kc/
fot. Anna Łapka
Środowisko, jakość życia, ekologia
.jpg "Remont")
