Proces rozwoju każdego człowieka przebiega w otoczeniu społecznym, skąd wynika potrzeba przystosowania się jednostki do warunków środowiska społecznego.
Jednostce o normalnym rozwoju psychofizycznym to przystosowanie nie sprawia większych trudności. Nieco inaczej przebiega ten proces u dzieci i młodzieży z wadą słuchu. Jesteśmy nauczycielkami w Zasadniczej Szkole Zawodowej przy Ośrodku
Szkolno-Wychowawczym dla Niesłyszących i Słabosłyszących w Raciborzu. Na
podstawie kilkuletnich obserwacji i doświadczeń zgromadzonych podczas swojej pracy postanowiłyśmy dokonać poziomu uspołecznienia i umiejętności społecznych naszej młodzieży. Zadałyśmy sobie pytania: jaki poziom rozwoju społecznego w zakresie uspołecznienia prezentuje młodzież głucha w wieku 16-20 lat? Czy uszkodzenie słuchu warunkuje niski lub wysoki stopień uspołecznienia młodzieży? W odpowiedzi na te pytania pomogły nam szczegółowe pytania zadane piętnastu uczniom klas I-III Zasadniczej Szkoły Zawodowej w okresie od 20.V.do 13.VI. 2003 roku. W zebraniu
materiału pomogli nam wychowawcy poszczególnych klas. W badaniach zastosowałyśmy metodę sondażu diagnostycznego, a z technik i narzędzi wykorzystałyśmy wywiad i obserwacje. Materiał empiryczny zebrałyśmy na podstawie Arkusza Zachowania się Ucznia autorstwa B. Markowskiej. Poziom zachowania się antyspołecznego, przyhamowania, uspołecznienia i zainteresowania seksualnego, określając kolejne cechy w pięciostopniowej skali. Na podstawie analizy materiału empirycznego stwierdzamy, że badana przez nas młodzież w wieku 16-20 lat prezentuje przeciętny poziom uspołecznienia. Zebrane wnioski wyjaśniają, iż uszkodzenie słuchu wywiera wpływ na poziom uspołecznienia młodzieży niesłyszącej. Wpływ głuchoty ma charakter pośredni. Brak odbioru wrażeń dźwiękowych i trudności w
opanowaniu posługiwania się mową ustną ograniczają zakres doświadczeń społecznych (poprzez niewłaściwą percepcję i interpretację przeżywanych
sytuacji społecznych), utrudniając kształtowanie się postaw społecznie pożądanych.
Wnioski opracowane na podstawie badań nad uspołecznieniem pozwalają na wysunięcie kilku postulatów dotyczących postępowania z młodzieżą niesłyszącą:
1) opracowanie i konsekwentna realizacja programu pedagogizacji
rodziców,
2) aktywizowanie rodziców do przyjmowania postaw aktywności społecznej
przyjmującej formę ich udziału w działalności ośrodka, pomocy w organizowaniu imprez na terenie szkoły i internatu, chęć współdziałania z kadrą pedagogiczną, celem dostarczenia swoim dzieciom wzorców do naśladowania,
3) włączanie w organizację życia rodzinnego swoich dzieci poprzez powierzanie im różnych prac domowych dla kształtowania postawy współdziałania oraz gotowości udzielania pomocy innym,
4) w toku działalności wychowawczych stworzenie możliwości rozszerzenia
społecznych doświadczeń przez:
– aranżowanie sytuacji zmuszających do podejmowania kontaktów ze
słyszącymi rówieśnikami, zarówno na terenie szkoły, jak i poza nią;
– dostarczenie w procesie oddziaływań wychowawczych pozytywnych wzorców
osobowych z własnego środowiska i ze środowiska ludzi słyszących.
Nasze badania potwierdzają, że rodzina stanowi środowisko społeczne,
w którym przebiega początkowa faza osobowości dziecka, stanowi pierwszy i naturalny czynnik socjalizacji i przez szereg lat pozostaje czynnikiem jedynym. Warto jednak podkreślić rolę szkoły, a w szczególności osobowość nauczycieli biorących udział w procesie socjalizacji w uspołecznieniu młodego człowieka . H. Muszyński (1965, s.146) jest zdania, iż nauczyciel ma szansę zaważyć na rozwoju dziecka, gdyż
przebywając z nim wywiera nacisk na jego zachowanie, dysponuje sankcjami, dostarcza mu wzorców stosunków międzyludzkich, organizuje warunki osiągnięcia celów czyli zachowań skutecznych. Pod jego wpływem uczeń nabiera oczekiwań, co do sposobów zachowania innych ludzi. Przedstawiony powyżej przez nas problem uspołecznienia dzieci i młodzieży niesłyszącej napotyka na pewne trudności. Właśnie my-nauczyciele powinniśmy pamiętać, iż "Życzliwa postawa wobec uczniów dostarcza im cech prospołecznego zachowania się, sprzyja zaspokojeniu ich potrzeby bezpieczeństwa i uznania społecznego, wpływa na ukształtowanie atmosfery współpracy i współdziałania".
Opracowały: mgr inż. Bogumiła Kuśnierz i mgr Weronika Jaschek-nauczycielki Zasadniczej Szkoły Zawodowej i Technikum w OSWNiS w Raciborzu.
Bibliografia:
Dryżałowska G. (1990). Postawy społeczne młodzieży niesłyszącej.
Muszyński H. (1965). Teoretyczne problemy wychowania moralnego, PZWS, Warszawa.
Skorny Z. (1976). Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa.
Szczepański J. (1970). Elementarne pojęcie socjalizacji, PWN, Warszawa.
