Prof. Jan Miodek o Krzyżu – LXXV

Czytelnik Portalu raciborz.com.pl odwiedził ostatnio Krzyż i zastanawiał się dlaczego przymiotnik tworzony od nazwy tej miejscowości brzmi krzyski, a nie krzyżowy. Zobacz, co mówi Prof. Jan Miodek.

Anna Burek: Panie Profesorze, skąd biorą się dwie formy przymiotnikowe, które można utworzyć od rzeczownika krzyż?

- reklama -

 

Prof. Jan Miodek: W polszczyźnie zawsze było tak, że to był język, który nie lubił zbitek spółgłoskowych, nawet dwuelementowych. W języku  rosyjskim mužski rod, i od boga przymiotnik bożski, my to upraszczamy do postaci męski, boski. Nie miało prawa się utrzymać Leszczno, przekształciło się w Leszno, [cz] zachowało się tylko w przymiotniku leszczyński. Nie miało prawa utrzymać się [ż] w połączeniu niżsko, mamy miasto koło Stalowej Woli, które się nazywa Nisko, [ż] ocalało tylko w powiecie niżańskim. Jeśli się mnie teraz pyta o przymiotnik od nazwy miejscowej Krzyż, to wiadomą jest rzeczą, że się nie mogła utrzymać postać krzyżski, bo jest ona zbyt trudna do wymówienia, i uprościła się do postaci krzyski. Powstaje oczywiście teraz pytanie kierowane przez młodych Polaków: a czemu nie krzyżowy? Ja na to odpowiadam: gdyby ta miejscowość powstała w XVIII wieku, na pewno byłby to powiat krzyżowy, ale że to jest miejscowość stara, to jest to powiat krzyski. W tych czasach, kiedy Krzyż powstał, to przyrostek -owy, przegrywał frekwencyjnie z przyrostkami -ski, -ska, -skie, -ny, -na, -ne. Niewątpliwie w młodszym połączeniu wyrazowym droga (mówię teraz o nabożeństwie wielkopostnym w Kościele Polskim) nie jest krzyska, tylko droga krzyżowa. Natomiast stara miejscowość Krzyż ma postać przymiotnikową krzyski.

 

 

Słuchaj więcej:

 

 

Specjalnie dla raciborzan, prof. Jan Miodek odpowiada na nurtujące ich pytania. Co tydzień, profesor na łamach portalu  wyjaśnia jedno z zagadnień nadesłanych przez Czytelników.

Pytania do profesora można przesyłać na adres [email protected], w tytule wiadomości wpisując: Jan Miodek.

 

 

- reklama -

2 KOMENTARZE

  1. czyli w przypadku starej miejscowości byłby Krzyski ale tu mamy do czynienie z miejscowością powstałą na początku XX w… Czyli w tym przypadku jednak Krzyżowy??

KOMENTARZE

Proszę wpisać swój komentarz!
zapoznałem się z regulaminem
Proszę podać swoje imię tutaj