Czytelnik Portalu raciborz.com.pl odwiedził ostatnio Krzyż i zastanawiał się dlaczego przymiotnik tworzony od nazwy tej miejscowości brzmi krzyski, a nie krzyżowy. Zobacz, co mówi Prof. Jan Miodek.
Anna Burek: Panie Profesorze, skąd biorą się dwie formy przymiotnikowe, które można utworzyć od rzeczownika krzyż?
Prof. Jan Miodek: W polszczyźnie zawsze było tak, że to był język, który nie lubił zbitek spółgłoskowych, nawet dwuelementowych. W języku rosyjskim mužski rod, i od boga przymiotnik bożski, my to upraszczamy do postaci męski, boski. Nie miało prawa się utrzymać Leszczno, przekształciło się w Leszno, [cz] zachowało się tylko w przymiotniku leszczyński. Nie miało prawa utrzymać się [ż] w połączeniu niżsko, mamy miasto koło Stalowej Woli, które się nazywa Nisko, [ż] ocalało tylko w powiecie niżańskim. Jeśli się mnie teraz pyta o przymiotnik od nazwy miejscowej Krzyż, to wiadomą jest rzeczą, że się nie mogła utrzymać postać krzyżski, bo jest ona zbyt trudna do wymówienia, i uprościła się do postaci krzyski. Powstaje oczywiście teraz pytanie kierowane przez młodych Polaków: a czemu nie krzyżowy? Ja na to odpowiadam: gdyby ta miejscowość powstała w XVIII wieku, na pewno byłby to powiat krzyżowy, ale że to jest miejscowość stara, to jest to powiat krzyski. W tych czasach, kiedy Krzyż powstał, to przyrostek -owy, przegrywał frekwencyjnie z przyrostkami -ski, -ska, -skie, -ny, -na, -ne. Niewątpliwie w młodszym połączeniu wyrazowym droga (mówię teraz o nabożeństwie wielkopostnym w Kościele Polskim) nie jest krzyska, tylko droga krzyżowa. Natomiast stara miejscowość Krzyż ma postać przymiotnikową krzyski.
Specjalnie dla raciborzan, prof. Jan Miodek odpowiada na nurtujące ich pytania. Co tydzień, profesor na łamach portalu wyjaśnia jedno z zagadnień nadesłanych przez Czytelników.
Pytania do profesora można przesyłać na adres [email protected], w tytule wiadomości wpisując: Jan Miodek.
Środowisko, jakość życia, ekologia
Fragment o Erneście… najlepszy:)
czyli w przypadku starej miejscowości byłby Krzyski ale tu mamy do czynienie z miejscowością powstałą na początku XX w… Czyli w tym przypadku jednak Krzyżowy??